door Pieter Lievens

Quel monde pour demain? – Esmeralda de Belgique, Sandrine Dixson-Declève , Adélaïde Charlier en Anuna De Wever in gesprek – teksten geredigeerd door Florence Marot

Dit rijke en boeiende boek is vooral de schriftelijke neerslag van gesprekken tussen twee generaties, elk vanuit een eigen levensparcours en ervaringen, met eigen gevoeligheden en eigen accenten. Vier vrouwen die mekaar vinden, wat het mogelijk maakt dat het geheel mooi ‘op muziek’ kon worden gezet door Florence Marot, die een vlotte en toegankelijke pen hanteert.

Het boek is zeer leesbaar, overzichtelijk in zowat vier hoofdstukken gestructureerd.

Hoofdstuk 1 grijpt heel eventjes vrij ver in de geschiedenis terug, met bepaalde verontrustende wetenschappelijke vaststellingen al in de 19e eeuw, maar gaat vooral over de periode 1970 tot nu, met als mijlpaal ‘The Limits to Growth’ van de Club van Rome (1972). Het rapport Meadows ligt aan de basis; het waarschuwt, maar formuleert ook voorstellen. We lezen voorts over het Kyotoprotocol, waarin klimaatmaatregelen ‘naar eigen mogelijkheden’ aan de landen zelf worden overgelaten, over de COP15 van Kopenhagen, het Klimaatakkoord van Parijs, de COP24 in Katowice, over klimaatnegationisme, tot eind 2018 ‘la jeunesse en colère se soulève’, wat maakt dat begin 2019 de jongeren echt op straat komen. Dit hoofdstuk beschrijft hoe met de ongerustheid ook de actiebereidheid groeit.

Hoofdstuk 2 buigt zich over het beschermen van de waardigheid van het bestaan. Het is een weerslag van de gesprekken tussen de vier initiatiefneemsters van het boek; er wordt cursief geciteerd. Je leest wat hen letterlijk ‘bezield heeft’ en ‘bezielt’ om engagement op te nemen, om zich uit te spreken. Af en toe lees je ook iets over internationale ervaringen, buiten de Belgische landgrenzen, en ook over boeiende ontmoetingen. Opmerkelijk is dat het over vrouwelijke voortrekkers gaat in de klimaatstrijd.

In dit hoofdstuk werd ik zelf erg geraakt door ‘La forêt amazonienne comme point de non-retour’. En we lezen zelfs dat tijdens de maaltijden bij Anuna thuis het klimaatdebat nooit ver weg is… in hetzelfde hoofdstuk krijgen we inkijk hoe zij in de klimaatmaterie is geëvolueerd. Interessant!

Wat verder lees ik enkele alinea’s over ‘La montée en puissance des femmes dans la lutte’.

Hoofdstuk 3 schetst een ruime weergave van de verdere ‘viervoudige’ gesprekken over de mogelijkheden tot samengaan van economie en ecologie, over wat ‘terugkeren naar de essentie, naar het essentiële’ betekent, over het komen tot pistes om onze levenswijze zo om te gooien dat we opnieuw en bewust op een rechtvaardige, faire en sociale manier de grenzen van onze planeet beter gaan respecteren. Opnieuw mooi gedaan: er wordt letterlijk geciteerd, opnieuw in cursief geschrift. Dit maakt het boek zo boeiend om lezen.

Mooi ook: de Covid-19 pandemie als ernstige waarschuwing, als les, als consequentie van onze manier van leven. ‘Les crises écologiques, sociales et sanitaires sont inextricablement liées à notre modèle de développement’.

Hoofdstuk 4 is een manifest voor de kracht van burgerbewegingen tegenover politieke inertie. Het is tijd om te handelen, het is de burger die op straat komt die ook consument is, spaarder, zich kan verenigen, petities kan organiseren, naar de rechtbank kan stappen. En hoe je de urgentie kan laten doorklinken, hoe ver jongeren in hun acties kunnen gaan, hoe ‘raviver l’esprit de Paris’ mogelijk is.

Adelaïde verrast positief met ‘Il nous faudra désapprendre pour tout réapprendre’. Nadenkertje (euh… hoe zeg je dat in het Frans?).

Ik citeer de laatste paragraaf van het boek:

‘L’humanité est à un carrefour. À nous de choisir entre l’inertie, la fatalité d’une succession de crises sanitaires et environnementales rendant la vie sur Terre de plus en plus difficile ou la fierté d’une reprise en main de notre destin qui nous permettra non seulement de prospérer, mais aussi de survivre.’

Het boek is prima gedocumenteerd zoals ook uit de bibliografie blijkt (boeken, publicaties, zelfs tot heel wat films toe), en voegt op het einde suggesties toe hoe we ook in ons persoonlijke, dagelijkse leven initiatieven kunnen nemen om mee de nefaste klimaatevoluties beetje bij beetje om te buigen.

Het boek eindigt met: ‘Gardons espoir, et soyons fiers de nos actions et de notre engagement pour la sauvegarde de la planète et de tous ses habitants’. Een hart onder de riem, ook voor de Grootouders?

Pieter Lievens,