Heleen De Smet

Bond Beter Leefmilieu dient, samen met de West-Vlaamse Milieufederatie en Natuurpunt, een nota in met beleidsaanbevelingen over het Belgisch nationaal actieplan One Health - © Diego San

Resistentie tegen antibiotica vormt één van de grootste bedreigingen voor de volksgezondheid. De schaalvergroting in de intensieve veehouderij is een belangrijke oorzaak. Het Belgisch actieplan ‘One Health’ zet terecht de interacties tussen mens, dier en plant centraal, maar mist een aanpak aan de bron: de industriële veehouderij

Het probleem ontstaat wanneer een bacterie of virus erin slaagt om bestand te zijn tegen antimicrobiële stoffen zoals antibiotica. Dan heeft dat antibioticum geen of weinig effect meer op de genezing of preventie van infecties. Wanneer je besmet raakt met bacteriën die (bijna) volledig resistent zijn voor antibiotica, is er geen veilige en effectieve behandeling mogelijk.

Door het massale gebruik van antibiotica in te hoge dosissen in de industriële veeteelt, en door de voortdurende evolutie van bacteriën, ontstaan varianten die resistent zijn. Om de ontwikkeling en de verspreiding van deze resistentie te stoppen, zijn twee zaken noodzakelijk: infecties vermijden door preventie en verbeterde leefomstandigheden voor de dieren en beperking van het gebruik van antibiotica.

Een gezond, gebalanceerd ecosysteem is in staat zichzelf te zuiveren.

De rol van onze veestapel
Een gezond, gebalanceerd ecosysteem is in staat zichzelf te zuiveren. In regio’s waar grote aantallen mensen en dieren dicht op elkaar leven, raakt het ecosysteem uit balans en ontstaan vaker nieuwe ziekteverwekkers, zoals bacteriën. Door de densiteit van dieren, bedrijven en veehouderijregio’s, maar ook door het doorfokken en genetische verarming, kampen dieren vaker met een zwakke gezondheid en blijven ziekteverwekkers bovendien langer circuleren. Dit leidt tot veelvuldig (en vaak incorrect) gebruik van antibiotica waardoor meer en meer bacteriën ongevoelig worden voor antibiotica en andere antimicrobiële stoffen. Ook zorgt dit voor een toename in zoönoses, infectieziektes die van dier op mens kunnen overgaan, zowel via contact als via besmet voedsel.

Gevolg: bepaalde infectieziekten kunnen niet langer onder controle gehouden worden, wat een grote bedreiging voor onze volksgezondheid en de gezondheid van dieren vormt. Deze bedreiging heeft ook zijn repercussies op onze economie, in de eerste plaats via de zorgsector en de landbouwsector, denk maar aan de ziekenhuisbacterie of MRSA.

Welzijn van mens (en dier) moeten voorgaan op de economische optimalisatie van ons verouderd voedselproductiesysteem, in het bijzonder als het gaat over de schaalvergroting in de intensieve veehouderij.

Nood aan een geïntegreerde benadering
Momenteel is het nationaal actieplan ter bestrijding van antimicrobiële resistentie (One Health) in openbaar onderzoek. Een unieke kans om de industriële veehouderij op een andere leest te schoeien. Natuurpunt, West-Vlaamse Milieufederatie en BBL schuiven drie speerpunten naar voor:

° Investeer in een grondige kennis van het ecosysteem en het microbioom. Een eerste stap hierin is onderzoek dat de densiteit van wilde dieren en nutsdieren lokaal in kaart brengt en koppelt aan de densiteit van bewoners. Ook de circulatie van ziekteverwekkers bij mens en dier moet sterker in beeld gebracht worden zodat er van een duidelijke probleemanalyse vertrokken kan worden.

° Vertaal de resultaten van dit onderzoek en de beleidsinitiatieven naar concrete handvatten voor het grote publiek. De sensibilisering van burgers moet veel verder gaan dan louter handhygiëne: ons voedselpatroon brengt zowel direct als indirect grote gezondheidsrisico’s met zich mee. Hoog tijd dat de Vlaamse overheid inzet op een sterkere bewustmaking rond gezonde voeding en de evolutie naar een meer plantaardig dieet.

° Pak het probleem aan bij de bron: zet in op de natuurlijke weerstand van dieren. Door bijvoorbeeld minder dieren per oppervlakte te houden, zal de vraag naar medicatie dalen.

Conclusie: het welzijn van mens (en dier) moet opnieuw prioriteit krijgen in de veehouderij. Het houdt geen steek om te blijven inzetten op schaalvergroting in een verouderd, industrieel voedselproductiesysteem met zo'n impact op onze volksgezondheid. Aangezien de interactie tussen dier en mens op vlak van gezondheid ruimer gaat dan enkel microbieel, vragen we om in One Health ook andere thema’s mee te nemen zoals (secundair) fijn stof, endotoxinen en geur. De impact van antimicrobiële resistentie kan enorm zijn, en verdient bijgevolg een ambitieus en resultaatgericht actieplan.