Momenteel buigt minister van Omgeving Zuhal Demir zich over een definitieve PAS-regeling (programmatische aanpak stikstof). Een kordate aanpak is broodnodig: de stikstofuitstoot door landbouw, verkeer en industrie is een aanslag op de volksgezondheid, en barricadeert het herstel van kwetsbare - Europees beschermde - natuur. De Nederlandse vergunningenstop is een grote waarschuwing: de tijd dringt om na het stikstofarrest werk te maken van een juridisch doortimmerde regeling. Vijf speerpunten voor een snelle én degelijke aanpak.

Kies voor focus en een integrale aanpak

Het stikstofprobleem mogen we niet verkokerd bekijken. Het staat niet los van de andere acute bedreigingen voor natuur en milieu. Maatregelen uit de stikstofaanpak zullen daarom vooral renderen als bijdragen aan andere maatschappelijke uitdagingen, zoals de klimaatverandering en de biodiversiteitscrisis. Tegelijk is het noodzakelijk dat andere geplande beleidsmaatregelen (bijvoorbeeld de bemestingsregels voor akkers, het industriebeleid of de bouwshift) inspelen op deze stikstofaanpak. Een integrale aanpak betekent ook: verantwoordelijkheid opnemen voor de stikstof die vanuit ons land onze buurlanden inwaait.

Pak het probleem aan bij de grootste bron

Eén ding staat vast: landbouw, verkeer en industrie moeten elk hun verantwoordelijkheid opnemen. Toch is een aanpak op maat nodig: inspanningen om het ver dragende NOx (afkomstig van verkeer en industrie) terug te dringen, hebben geleid tot een structurele afname, terwijl dit voor ammoniak (van landbouw) de laatste 10 jaar niet meer het geval is. De landbouwsector is intussen verantwoordelijk voor 78% van de totale stikstofdepositie. Bijkomende maatregelen, zoals een sociaal verantwoorde afbouw van de veehouderij en het torenhoge mestverbruik, zijn dan ook onafwendbaar. Anders blijft het dweilen met de kraan wijd open.

Timmer de aanpak juridisch dicht

Investeerders verwachten van de overheid (terecht) een betrouwbaar regelgevend kader, dat niet als een kaartenhuisje in elkaar stort wanneer het door een rechter beoordeeld moet worden. Voor een rechtszekere PAS-regeling kan de Vlaamse regering zich niet baseren op onwettige zoekzones, onzekere toekomstige luchtkwaliteitsmaatregelen of wankele drempelwaarden. Een gedegen wetenschappelijke en juridische onderbouwing, die gekoppeld is aan betrouwbare monitoring en handhaving is cruciaal.

Kies voor landbouw in balans met de samenleving

De stikstofaanpak is een kans om voluit te kiezen voor een Vlaamse landbouw die past binnen de grenzen van de milieugebruiksruimte, met aandacht voor het landschap en familiale, duurzame landbouw. Niet elk type landbouwactiviteit kan overal in Vlaanderen: dat is duidelijk. Het is zaak om scherp te definiëren welk type activiteit waar nog kan, zodat omwonenden de garantie krijgen op een kwalitatieve, gezonde leefomgeving.

Zet maximaal in op natuurherstel en -verbetering

Natuurherstel en een gezonde leefomgeving vormen de finaliteit van het stikstofbeleid. Een verlaging van de stikstofdepositie is daarvoor noodzakelijk maar onvoldoende. Natuurherstel en -ontwikkeling op systeemniveau is de sleutel. Het veerkrachtiger maken van natuurgebieden, het herstellen van de waterhuishouding om natte natuur tot ontwikkeling te laten komen en natuurgebieden te verbinden zijn noodzakelijke stappen.