De Vlaamse regering presenteerde gisteravond een pakket nieuwe klimaatmaatregelen, in het kader van de klimaattop in Glasgow. “Met deze inderhaast beklonken deal zet de Vlaamse regering weliswaar stappen in de juiste richting voor woningen, mobiliteit en industrie, maar ze blijft ruim onder de Europese lat”, reageren Bond Beter Leefmilieu, Greenpeace, Natuurpunt en WWF. “Vlaanderen vraagt zijn burgers om grote inspanningen, maar biedt daarvoor weinig ondersteuning. Bovendien landt Vlaanderen nog altijd niet op een goed resultaat.” Vooral onaanvaardbaar is dat de afbouw van de veestapel geschrapt werd. Door het haastwerk missen verschillende aangekondigde maatregelen bovendien sociale correcties.

Afbouw veestapel: de olifant in de kamer

De regering wil dat de landbouwsector haar CO2-uitstoot met minstens een kwart doet dalen. Voor het krachtige broeikasgas methaan wordt een reductiedoelstelling van -30% vooropgesteld, een aanzienlijke verscherping. De regering mikt daarbij louter op innovatie en technologie. Een tactiek die de laatste jaren tot weinig resultaat heeft geleid, er is zelfs sprake van een stijging van methaanuitstoot. Zonder een afbouw van de veestapel blijft het dweilen met de kraan open.

“Een gecontroleerde afbouw van de veestapel is de enige manier om verschillende problemen tegelijkertijd en bij de bron aan te pakken. Door klimaat, stikstof, watervervuiling, gezondheid en ontbossing voor soja verkokerd te bekijken, en via technische maatregelen op te vangen, worden landbouwers van pijnpunt naar pijnpunt geslingerd. Dat geeft geen rechtszekerheid en geen toekomstperspectief. Bovendien treft het vooral kleinere landbouwers hard”, stelt Jos Ramaekers, diensthoofd beleid van Natuurpunt.

“Dit is een zoveelste gemiste kans om onze landbouw en veehouderij te herdefiniëren als een sector die vooral inzet op kwaliteitsvolle, duurzame productie, binnen de grenzen van het milieu en met meerwaarde voor boer én natuur”, zegt Julie Vandenberghe, Adjunct Beleidsdirecteur Nationale Programma’s van WWF.

Renovatiegolfje

Met een verplichte renovatie na verkoop vanaf 2023 en een verplichte renovatie vanaf 2030 voor alle andere woningen, geeft Vlaanderen eindelijk een boost aan de al jaren kwakkelende renovatiegraad. Maar: de maatregel is verre van ambitieus genoeg.

“De Vlaamse regering kiest ervoor om de meest energieverslindende gebouwen slechts te renoveren tot EPC-label D. Daarmee geeft ze het signaal dat label D goed genoeg zou zijn, terwijl haar eigen langetermijnstrategie tegen 2050 een label A beoogt in elk gebouw. De overheid geeft zelf toe dat renovaties in meerdere stappen de druk op de renovatiesector - waar nu al een tekort aan vakmensen is - volkomen onhoudbaar maakt. Bovendien jaag je zo wooneigenaars twee keer op kosten in hun uiteindelijke renovatie naar EPC-label A. Waarom is de Vlaamse regering tevreden met half werk? Stimuleer woningeigenaars toch om van de eerste keer klimaatproof te renoveren”, aldus Benjamin Clarysse, beleidscoördinator van Bond Beter Leefmilieu.

Ook voor het bannen van fossiele verwarming bij nieuwbouw durft de regering niet voluit gaan en duwt ze nieuwe eigenaars nog tot 2026 richting hybride warmtepompen. Deze zullen echter vooral op fossiel gas blijven draaien zolang de scheeftrekking in de lasten op gas en elektriciteit niet omgedraaid wordt. Een zuinige nieuwbouw met lage temperatuursverwarming via een elektrische warmtepomp zou de standaard moeten zijn.

Bovendien missen de maatregelen voor woningen de nodige ondersteuning om het voor iedereen betaalbaar te maken. De Sociaal-Economische Raad Vlaanderen (SERV) schat dat een renovatie naar EPC-label A gemiddeld €50.000 kost. Een grote groep van de huiseigenaars heeft op het einde van de maand niets extra over om nog een lening af te lossen. Onduidelijk is of de regering voor die groep met voldoende financieringsinstrumenten over de brug komt. Tot slot zijn grote investeringen nodig in goed geïsoleerde sociale woningen (volgens de SERV: 200.000 extra sociale woningen).

Emissievrije mobiliteit voor iedereen?

Werd ook beslist: de uitfasering van nieuwe verbrandingsmotoren in 2029. In het verkeersdrukke Vlaanderen is dat een immense stap vooruit voor uitstoot én volksgezondheid. Maar om iedereen zich emissievrij te laten verplaatsen, zijn extra investeringen in openbaar vervoer en fietsinfrastructuur cruciaal. Over de hele lijn lijkt Vlaanderen geen plan te hebben om autokilometers te reduceren. Door verbrandingsmotoren één-op-één te vervangen door elektrische wagens, zullen we de files niet oplossen en mobiliteitsknoop niet te ontwarren. Een structurele oplossing die buiten beeld blijft om het aantal autoverplaatsingen onder controle te houden, is de langverwachte betonstop.

Alleen nog subsidies voor bedrijven met klimaatplan

De Vlaamse regering kondigt verder nog aan dat bedrijven zonder plan om minder CO2 uit te stoten, niet langer aanspraak zullen kunnen maken op Vlaamse bedrijfssubsidies (zo’n 50 miljoen euro per jaar). Daarmee wijst ze de industrie de weg richting toekomst. Al is momenteel nog onduidelijk hoe de overheid de plannen van de industrie zal evalueren en welke ambitie gevraagd wordt. Dat moet gebeuren met een objectieve methodologie die gebaseerd zijn op de klimaatwetenschap. Bovendien wordt het zaak om deze filosofie consequent toe te passen, ook op de zogeheten energiebeleidsovereenkomsten (EBO’s), waarmee grote bedrijven vandaag substantiële kortingen ontvangen op hun energiefactuur. De aardgasheffing en de afbouw van fossiele subsidies zijn zonder meer een goede zaak.

Hernieuwbare energie vergeten?

Opvallend is dat de Vlaamse regering nalaat om scherpere ambities te formuleren voor de ontwikkeling van hernieuwbare energie. Zowel de uitbouw van windmolens op land als de installatie van zonnepanelen slabakken in Vlaanderen. Een positieve eerste stap is dat de regering beslist heeft om de investeringspremie voor zonne­panelen dan toch niet te laten dalen. Maar het volstaat niet om het enorme potentieel van democratische hernieuwbare energie te realiseren en zo de nodige inhaalbeweging te maken.

Haastig ingepakte handbagage

De Vlaamse regering presenteerde de maatregelen als het aangescherpte energie- en klimaatplan (VEKP) 2030. De vraag is maar of de aangekondigde reductie van 40% tegen 2030 zal volstaan. De Europese Commissie gaat namelijk uit van een Belgische doelstelling van -47%. Vlaanderen zal dus hoe dan ook nog bijkomend beleid op tafel moeten leggen in 2022.

"De klimaatcrisis is urgenter dan ooit, ook bij ons, maar Vlaanderen trekt zich er niets van aan en komt opnieuw met een ontoereikende last minute deal. Amper een maand na de grote klimaatmars, waarin meer dan 50.000 burgers meer ambitie en een rechtvaardige transitie eisten, schuift de Vlaamse regering de rekening naar de gezinnen en laat ze belangrijke sectoren als industrie en landbouw grotendeels buiten schot. Terwijl we niets minder dan systeemverandering nodig hebben, trekt minister Demir naar Glasgow met wat haastig ingepakte handbagage, waarover onvoldoende nagedacht is", zegt Mathieu Soete, campagneleider bij Greenpeace België.

Dat haastwerk laat zich voelen: bij heel wat maatregelen ontbreekt een omkaderend beleid over infrastructuur en sociale correcties. Dat bedreigt het draagvlak en de haalbaarheid van het beleid.