Koopkrachtplakkaat

EnergieplakkaatC

173646265 10222054268599783 1356797931624160070 n

Delen van artikels

 

Wegwijzers richting duurzamere ICT in Vlaanderen

De afgelopen jaren is er in Vlaanderen heel wat pionierswerk verricht op vlak van duurzame ICT. Als overheden zelf het goede voorbeeld geven en een kader creëren voor ICT-aankopers, dan kunnen ze van circulaire economie en maatschappelijk verantwoord ondernemen de norm maken. Hier lees je onzebeleidsaanbevelingen om dat waar te maken.

Onhoudbare berg e-waste

Milieu-impact van ICT groter dan gedacht: productie weegt zwaarst door”, zo titelde Knack enkele weken geleden. ICT is niet meer uit ons leven weg te denken, maar we staan zelden stil bij de grote impact op mens en milieu van al die laptops en smartphones. Zo gaat de ontginning van grondstoffen voor ICT (zoals lithium en de “conflictmineralen” goud, tin, tantaal en wolfraam) vaak gepaard met mensenrechtenschendingen en ecologische destructie wereldwijd.

ICT is vandaag ook verantwoordelijk voor ongeveer 3,7% van de mondiale CO2-uitstoot, evenveel als die van de luchtvaart. Tussen de 60 en 85% van de ecologische impact en de CO2-uitstoot komt voort uit de productiefase. Op slechts enkele decennia tijd werd een enorme en nog steeds groeiende markt gecreëerd van producten met een korte levensduur, die door hun design slechts beperkt gerecycleerd kunnen worden, met als gevolg een enorme berg e-waste.

Het huidige model, met een grootschalige verspilling van grondstoffen, stuit vroeg of laat op harde grenzen. We zullen zowel onze overconsumptie van ICT moeten aanpakken, als een markt moeten creëren voor écht duurzame producten. In de toekomst zullen we ICT-toestellen kopen die gemaakt zijn om veel langer gebruikt te worden, die makkelijk hersteld en geüpgraded kunnen worden. Na een eerste leven worden de toestellen als refurbished opnieuw verkocht, waardoor ze weer als nieuw functioneren. Ook zullen alle toestellen op de markt zo ontworpen zijn dat alle kritieke grondstoffen makkelijk gerecycleerd kunnen worden. Dat is vooralsnog een utopie in de geglobaliseerde ICT-markt van vandaag. Ter illustratie: het marktaandeel van de fairphone bedroeg twee jaar geleden nog maar 0,00308 procent.

 Vlaanderen voorop in circulaire economie

Europa is zich van deze uitdaging bewust, en formuleerde een aantal actiepunten in het Circular Economy Action Plan en het Sustainable Products Initiative. Vlaanderen ziet zichzelf als voorloper van de circulaire economie. Door voorop te lopen in de creatie van een duurzame ICT-sector kan Vlaanderen veel toegevoegde waarde, nieuwe businessmodellen en lokale jobs creëren.

“Green Procurement” ofwel duurzame overheidsopdrachten zijn een belangrijke hefboom om markten te creëren van duurzame producten. Overheden kunnen door hun marktmacht een ondubbelzinnig signaal sturen aan leveranciers, en de meest duurzame offertes systematisch voortrekken. Samenwerking tussen aankoopdiensten over de grenzen heen kan die marktmacht bovendien vergroten: met dat doel ontstond het initiatief voor het “Circular & Fair ICT Pact”, een internationaal netwerk van ICT-aankopers. Ook de Vlaamse en federale overheden ondertekenden recent dit pact als “coordinating participant”.

Op het vlak van duurzame ICT werd de laatste jaren heel wat pionierswerk verricht in Vlaanderen: Fair ICT Flanders, een initiatief van CATAPA vzw in samenwerking met Ondernemers voor Ondernemers en Bond Beter Leefmilieu, ondersteunde en adviseerde in totaal dertig grote organisaties bij hun inspanningen om hun ICT-beleid duurzamer te maken. De verhalen van pilootorganisaties zoals KULeuven en de steden Gent en Leuven zijn hoopgevend. De vraag is nu hoe we deze ‘best practices’ opschalen.

Met de volgende beleidsaanbevelingen voor de Vlaamse overheid, maken we al een stevige sprong vooruit:

  1. Maak een ambitieuze vertaalslag van het Circular & Fair ICT Pact. Elke regio die toetreedt tot het pact als “coordinating participant”, verplicht zich ertoe om een “buyer group” op te richten, die de deelnemers toelaat om samen te leren en toegang te krijgen tot de criteria en best practices van het internationale netwerk. De Vlaamse overheid moet de gelegenheid te baat nemen om duurzame ICT definitief op de kaart te zetten. Zo kan men het pact best vertalen in becijferde doelstellingen, zoals duurzaamheidscriteria toegepast op 100% van de ICT-aankopen door organisaties die onder de Wetgeving Overheidsopdrachten vallen, tegen 2025.
  2. Maak duurzaamheidscriteria verplicht. Duurzame overheidsaankopen moeten de norm worden, en dat kan enkel wanneer overheidsinstellingen verplicht worden om een duurzaamheidsbeleid bij aankopen te voeren en dit via duidelijke criteria voor alle productgroepen. Dat gebeurt trouwens al in heel wat andere landen, zoals in Nederland, Italië en Noorwegen. Naast criteria rond ‘due diligence’ (uitsluiten van mensenrechtenschendingen in de toeleveringsketen) moeten ook ecologische en circulaire criteria een belangrijke parameter worden bij het toekennen van overheidsopdrachten. We bepleiten ook een aanpassing van de Wetgeving Overheidsopdrachten rond het verplicht opnemen van duurzaamheidscriteria in bestekken. Deze criteria moeten ook voldoende zwaar doorwegen in de eindbeslissing.
  3. Bouw een expertisecentrum uit om aankopers te ondersteunen. Om de expertise in duurzame overheidsaankopen verder uit te bouwen, adviseren we de Vlaamse overheid om een echt expertisecentrum uit te bouwen. Zodat aankopers de nodige ondersteuning krijgen bij het verduurzamen van hun ICT-aankoop. Een goed vergelijkingspunt is het Nederlandse “PIANOo”, een expertisecentrum waar 30 medewerkers aan de slag zijn.

We sluiten onze beleidsaanbevelingen af met een leidraad rond duurzaam ICT-beleid in de praktijk: een inspiratiebox met criteria die aankopers kunnen gebruiken bij de aankoop van ICT-toestellen, alsook basisrichtlijnen voor overheidsdiensten voor een duurzaam ICT-beleid. Daarnaast doen we voorstellen voor flankerend beleid om de circulaire economie op alle fronten te bevorderen, zoals maatregelen die de hersteleconomie bevorderen, en acties om bedrijfsleiders te sensibiliseren en te ondersteunen om circulaire businessmodellen toe te passen. 

 

Jeroen Fonteyn

Projectmanager circulaire economie en industrie