| 
Zo kan Vlaanderen Europese waterdoelen wél halen
Begin dit jaar presenteert de Vlaamse regering haar stroomgebiedbeheerplannen aan Europa. Tegen 2027 moeten die plannen zorgen voor gezonde waterlopen en een goede waterhuishouding. In de ontwerpplannen trekt Vlaanderen volop de kaart van extra riolering, tot in het meest afgelegen gehucht. Maar als gevolg van onze schabouwelijke ruimtelijke ordening is dat peperduur en een zaak van lange adem. Verplicht daarom een individuele waterzuivering voor wie te afgelegen woont of waar nu geen riolering ligt, zo stelt de Watercoalitie.
Onbetaalbare riolering
Het is niet bepaald iets om fier op te zijn, maar Vlaanderen is al een tijdje recordhouder van de meest vervuilde waterlopen van Europa. De gevolgen voor milieu, natuur en volksgezondheid zijn desastreus. Het probleem is bekend, maar het blijft al jaren aanslepen. Maar liefst 400.000 woningen hebben geen riolering en ook geen eigen waterzuivering. Hun afvalwater komt rechtstreeks in de natuur terecht.
Volgens de meest recente cijfers van VMM is 14% van de Vlaamse woningen niet aangesloten op de riolering. Dat is zomaar even 14 keer meer dan in Nederland. Volgens de ontwerpplannen zou het merendeel daarvan de volgende jaren aangesloten moeten worden. Probleem: dat zal vele miljarden kosten, geld dat er niet is. Het aanleggen van die ontbrekende rioleringen is zo duur omdat het vooral gaat over landelijke gemeenten met veel verspreide bebouwing. Een riolering kost ongeveer 1.000 euro per meter. Als lange afstanden moeten afgelegd worden, loopt de rekening snel op. De kost van onze ruimtelijke verrommeling is massief. De 700 miljoen euro die recent vrijgemaakt werd voor de volgende vijf jaar, is de spreekwoordelijke druppel op een hete plaat.
Ontbrekende eigen zuivering
Ongeveer 2,5% van de woningen ligt zodanig afgelegen dat riolering per definitie onbetaalbaar is, zelfs volgens de ontwerpplannen. Deze woningen moeten investeren in een eigen waterzuivering, een zogeheten IBA (Individuele Behandeling van Afvalwater). Maar met die IBA's loopt het ook niet zoals het moet: volgens een recente parlementaire vraag moesten de voorbije jaren 62.000 IBA's geplaatst worden. Amper 25% daarvan is ook effectief geplaatst, nog 47.000 stuks te gaan. Dit moet veel strikter opgelegd en gecontroleerd worden.
Doorgaans is er bij lokale besturen weinig politiek enthousiasme te vinden voor een investering die zich onder de grond bevindt.
Geld in het water gooien
Meer dan de helft van het budget voor de stroomgebiedbeheerplannen (52%) is nu gereserveerd voor het aanleggen van ontbrekende rioleringen in landelijke gemeenten. Volgens de ontwerpplannen gaat het om ruim 3 miljard. Dat geld zou veel slimmer besteed kunnen worden wanneer IBA's op veel meer plaatsen verplicht worden, in plaats van in al die landelijke gebieden peperdure riolering aan te leggen. Zo worden burgers die afgelegen wonen verplicht om zelf te investeren in hun waterzuivering. Zulke individuele waterzuiveringsinstallaties zijn de afgelopen jaren trouwens steeds efficiënter geworden.
Genoeg geslabakt met waterkwaliteit
Individuele waterzuivering verplichten zal ook sneller effect hebben op de waterkwaliteit, en dus helpen om de Europese doelen te halen en eventuele boetes te vermijden bij gemiste deadlines.
De aanleg van rioleringen verloopt namelijk tergend traag: een doorlooptijd van 10 jaar is geen uitzondering. Bovendien komen de kosten voor de heraanleg van straten bij de gemeenten. En laat het net de gemeenten zijn die vandaag al met gigantische financiële uitdagingen kampen. In die omstandigheden is er weinig politiek enthousiasme te vinden voor een investering die zich onder de grond bevindt.
De Watercoalitie vraagt de Vlaamse regering om het rioleringsbeleid fundamenteel bij te sturen. Zo vragen we om bij de definitieve goedkeuring van de plannen een maximale kostprijs te plakken op de aanleg van nieuwe riolering. Die prijs moet vergelijkbaar zijn met de kost van een IBA, bijvoorbeeld max. 7.000 euro/inwoner voor nieuwe riolering. Heel wat rioleringsprojecten in landelijke gemeenten zullen duurder uitvallen en kunnen dan geschrapt worden en vervangen door een verplichte IBA. Zelfs als subsidies gegeven worden voor IBA’s, zal de rekening voor de overheid veel goedkoper uitvallen. Het uitgespaarde geld kan vervolgens ingezet worden voor andere maatregelen om de waterkwaliteit te verbeteren, zoals natuurherstel van rivieren, waardoor het zelfzuiverend vermogen weer stijgt. Waar er wel nog geïnvesteerd wordt in nieuwe riolering moet dat ook effectief en op korte termijn uitgevoerd worden. Als de gemeente niet mee wil, moet de Vlaamse overheid in de plaats kunnen treden. Door onze historische achterstand is er nog veel werk aan de winkel.
Nieuwbouw zonder zuivering is niet van deze tijd
Ondertussen komen er tot vandaag nieuwbouwwoningen bij zonder riolering of eigen waterzuivering. Dit in gebieden waar er volgens de huidige plannen ooit wel riolering moet komen, maar waar dat door gebrek aan geld op de lange baan wordt geschoven. Een individuele waterzuivering moet een voorwaarde worden voor wie nog een vergunning voor een nieuwbouwwoning wil op een plek zonder riolering. Nog beter zou zijn om niet meer te bouwen op afgelegen plaatsen in de open ruimte, zoals de bouwshift vooropstelt. Zo kunnen we vermijden dat de waterkwaliteit nog verder achteruit boert, wat Europa trouwens letterlijk verbiedt in haar stand-still-beginsel.
