PFOS: Bond Beter Leefmilieu, Greenpeace, BioForum en Velt dagvaarden Vlaamse overheid voor schenden informatieplicht aan burger

Bond Beter Leefmilieu, Greenpeace, BioForum en Velt dagvaarden de Vlaamse Overheid, de Openbare Maatschappij voor Afvalstoffen (OVAM) en Lantis (de bouwheer van de Oosterweel). Hoewel de 3 partijen zeker sinds 2017 op de hoogte waren van de PFOS-vervuiling en de potentiële gevolgen voor milieu en volksgezondheid, verzuimden ze de bevolking te waarschuwen. Daarmee heeft de overheid de informatieplicht, de zorgplicht en de rechten van de mens geschonden.

Burgers tijdig informeren over de impact van vervuiling en gezondheidsrisico’s, is essentieel voor een zorgvuldig overheidsbeleid. De gevolgen van het achterhouden van informatie zijn niet min: de buurtbewoners en boeren hadden al jaren geleden hun voorzorgen kunnen nemen. Ook had de overheid 4 jaar geleden al kunnen starten om alle PFAS in Vlaanderen in kaart te brengen. Er ging kostbare tijd verloren. 

“Een van de absolute kerntaken van de overheid is haar burgers en het leefmilieu beschermen. Door informatie achter te houden over de nefaste gevolgen van de PFOS-vervuiling, bracht ze de natuur en de gezondheid van de omwonenden schade toe. Bovendien werd het imago van lokale bioboeren geschonden. De vervuiling treft de biologische boeren extra hard omdat het belang van bodem en vrije uitloop van dieren de sector extra kwetsbaar maakt. Dat is onaanvaardbaar en mag in de toekomst nooit meer gebeuren”, zegt de coalitie van de milieubeweging, ecologische tuiniers en bioboeren, die 1 euro morele schadevergoeding vraagt. 

Het verdwenen rapport-Tytgat 

Het rapport van professor Jan Tytgat over de kwestie werd op 6 oktober 2017 afgeleverd en verstuurd naar Lantis, OVAM en verschillende kabinetten. Ondanks de alarmerende waarschuwingen en aanbevelingen in het rapport, besloten de verschillende overheidsinstanties en de toenmalige regering er niets mee te doen. Jaren gingen verloren: de gezondheid van de burger werd nodeloos langer in gevaar gebracht en de eerste spades gingen de grond in.

Opvallend: de maatregelen die in 2017 werden voorgesteld, zijn in ongewijzigde vorm ingevoerd in de zomer van 2021, onder grote politieke druk. Het enige dat veranderd was sinds 2017: de media-aandacht voor het dossier.

“Bioboeren en hun klanten hechten veel belang aan gezonde voeding en een gezond leefmilieu. Een startende bioteler zou nooit beginnen boeren in een gebied met door PFOS vervuilde grond, indien hij dat op voorhand zou weten. Consumenten kiezen ook net voor bio omdat ze erop vertrouwen dat de bioboer werkt volgens het voorzorgsprincipe en dus geen onnodige risico’s neemt ten koste van mens of milieu”, zegt Esmeralda Borgo van BioForum.

“Onze mensen kregen plots te horen dat hun zelf geteelde groenten niet meer geschikt voor consumptie waren. De effecten en verbolgenheid zijn groot. Imagoschade kwam er bovenop. Door laattijdige communicatie van de overheid, zijn wij de pineut”, zegt Stijn Overloop, directeur bij Velt (Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren). 

Naar actieve informatieplicht

Het rapport van Tytgat is niet publiek, zelfs nu niet. Nochtans zou de hele PFOS-saga ons moeten leren dat transparantie cruciaal is voor de bescherming van het leefmilieu en de volksgezondheid. 

“De keuze om de PFOS-vervuiling in de doofpot te houden moeten worden rechtgezet. Maar even belangrijk: onze overheden moeten extra checks en balances inbouwen om dit soort bedrog van burgers in de toekomst te vermijden”, zegt Joeri Thijs van Greenpeace.

Met deze dagvaarding en de symbolische euro schadevergoeding willen Bond Beter Leefmilieu, Greenpeace, BioForum en Velt de overheid aanzetten tot een actieve informatieplicht. Rapporten, publicaties, lopende initiatieven en onderzoeken zouden allemaal op een proactieve manier moeten verspreid worden naar de burger.

 “De milieubeweging vraagt dan ook dat vergunningen, inspectieverslagen en rapporten transparant online worden geplaatst, net als alle rapporten die besteld of uitgevoerd worden door de overheid. We moeten ervoor zorgen dat dit het laatste milieuschandaal wordt dat de overheid probeerde stil te houden”, besluit Tycho Van Hauwaert van BBL.