Iedereen die weleens in een stads- of dorpskern komt, kan erover meespreken: bestelwagens en andere vormen van stadslogistiek leggen een stevige druk op de lokale luchtkwaliteit, maar ze veroorzaken ook files, verkeersonveiligheid en lawaai. Met groeiende steden zullen de uitdagingen de komende jaren nog groter worden. Gelukkig zitten ook de oplossingen in de lift: enkele pionierssteden in Vlaanderen en Nederland leiden de weg naar leefbare centra. 

Goederen én emissies tot in het hart van de stad 

In steden is de logistiek verantwoordelijk voor minstens een kwart van de CO2-uitstoot van het transport. Hoewel leveringsvoertuigen slechts 10 tot 20% van de kilometers voor hun rekening nemen, staat de sector in voor 30 tot 50% van de andere emissies zoals stikstof en fijn stof. 

Het slechte nieuws: in de toekomst zal de vraag naar stedelijk goederenvervoer blijven groeien. Het aantal inwoners en consumenten in centra neemt toe, en bovendien verwachten die consumenten hun pakjes en leveringen almaar sneller in ontvangst te kunnen nemen. Om de steden leefbaar te houden en tegelijkertijd de uitstoot van transport te beperken, moeten we werken aan een duurzame én efficiënte stedelijke logistiek.

Experimenten werpen vruchten af

Hoewel Vlaanderen heel wat beleidskaders formuleerde om de stadslogistiek tegen 2025 drastisch te verduurzamen (het Regeerakkoord 2019-2024, de Beleidsnota Omgeving & het Luchtbeleidsplan 2030) ontbreekt het tot vandaag aan een regelgevend kader.

Via de Green Deal Duurzame Stedelijke Logistiek, een lerend netwerk van centrumsteden én logistieke bedrijven, verzamelt BBL input voor Vlaamse beleid over drempels en kansen. Het levert een staalkaart op van succesvolle en inspirerende lokale experimenten. 

Zo startte Mechelen met groene pakjesautomaten en startte Leuven met een platform waarop lokale handelaars hun e-commerce en de last mile (het laatste stuk van het traject van een pakje) duurzaam kunnen maken. City Depot bundelt goederen aan de rand van de stad en rijdt ze zero emissie de stad in, DHL stapte in de centra over op cargofietsen en PostNL vervangt dieselbusjes door een elektrische variant.

Belangrijke uitdagingen die naar boven kwamen in de experimenten: de hoge investeringskost van laadinfrastructuur voor elektrische voertuigen, het aanbod van aangepaste elektrische voertuigen (bijvoorbeeld voor vuilniswagens) en de businesscase om de meerkost door te rekenen (bijvoorbeeld als je de laatste mijl van je pakje met een cargofiets doet, dan is er een overslagkost waarvan niet duidelijk is wie die betaalt).

Kijken naar Nederland

Een absolute voorloper wat duurzame stadslogistiek betreft, is Nederland. Hun belangrijkste lessen? 

1. Maak budget vrij om steden te begeleiden bij deze transitie, maar ook om ondernemers (tijdelijk) te ondersteunen zodat ze de nodige investeringen kunnen doen, een aankoopsubsidie voor een voertuig of een subsidie voor laadinfrastructuur. 
2. Kies voor een multistakeholder-aanpak: ga in nauw overleg zodat iedereen zich mee bewaker voelt van een leefbaar centrum. Cruciaal voor dat draagvlak is ook heldere communicatie: kondig tijdig aan wanneer en hoe de invoering van een zero-emissiezone zal verlopen.
3. Neem een voorbeeldfunctie op: steden en publieke instellingen kunnen zélf duurzame belevering in hun aanbestedingen eisen. Zo geven ze duurzame logistiek zélf alvast een duw in de rug.

Krijtlijnen op Vlaams niveau

Dat enkele pionierssteden aan de slag zijn met duurzame stadslogistiek en tips uitwisselen, is uiteraard een goede zaak. Toch blijkt uit de Nederlandse case dat lokaal maatwerk alleen niet volstaat. Landelijke uniformiteit over de uitgangspunten, basisafspraken en overgangsregelingen vergroten de slaagkans van duurzame stadslogisitek en leefbare centra aanzienlijk.