De sluiting van de boerderij van de abdij van Averbode werd gekaapt door tegenstanders van het huidige voorstel van de Vlaamse regering om het stikstofprobleem aan te pakken. En hoewel er terecht vragen gesteld worden bij de communicatie en de historiek van dit dossier, houdt het de discussie weg van de essentiële vragen.

De bocht is ingezet

Met het Krokusakkoord viel de langverwachte beslissing over het stikstofdossier. Hoewel het PAS-ontwerp zeker niet perfect is, betekent het duidelijk een stijlbreuk ten opzichte van de laatste decennia. Het vorige stikstofkader was een tikkende tijdbom met maatregelen waarvan men wist dat ze niet stand zouden houden voor een rechtbank. 

En ondanks (onder andere) een onbegrijpelijke focus op technische maatregelen, staan er elementen in dit PAS-voorstel die ons dichter bij de doelstellingen uit de Habitatrichtlijn kunnen brengen. Dat dit op een voor boeren zeer pijnlijke, en voor de maatschappij erg dure manier dient te gebeuren, is niet zozeer de schuld van de huidige keuzes, wel van jarenlang slecht beleid. Zachte heelmeesters hebben stinkende wonden gemaakt.

Elk dossier een symbooldossier?

Het dossier van Averbode had ongetwijfeld beter en menselijker aangepakt kunnen worden, maar dit dossier aangrijpen om de lijst van betrokken landbouwbedrijven te herzien, leidt enkel tot verdere onduidelijkheid en vertraging. Door de huidige aanpak als harteloos te bestempelen, wordt bovendien niet in eigen boezem gekeken. Want het is in het beleid van de laatste decennia dat de hardvochtigheid zit. Door jarenlang de agro-industrie centraler te zetten dan de landbouwer zelf, maakte men bewust tal van landbouwers wijs dat hogere productie de enige oplossing was en onderschatte men het belang en de kracht van milieu- en gezondheidsbeleid.

Liever dan te bikkelen over elk individueel dossier, zouden onze beleidsmakers moeten focussen op een correcte, respectvolle communicatie naar de betrokken landbouwers, met aandacht voor nieuwe oplossingsrichtingen: waar liggen wél nog kansen voor de abdij van Averbode? Kan agro-ecologische landbouw, historisch sterk verbonden met de landbouwzone van een abdij, een oplossing bieden? Tegelijk moet de regering het PAS-ontwerp versterken met constructieve voorstellen en verdere stappen om een echt rechtszeker kader te scheppen voor alle (agrarische) ondernemers. 

Het PAS-ontwerp kan absoluut nog verbeterd worden, maar de rode lijst in vraag stellen en overmatig veel energie steken in een verkeerde zondebok, brengt ons geen stap dichter bij een betere  bescherming van onze gezondheid en onze biodiversiteit.

Op naar de echte vragen in het stikstofdossier

Als milieubeweging zullen we gebruik maken van het openbaar onderzoek om op een constructieve manier de essentie van het dossier centraal te stellen: de bescherming van de gezondheid van natuur en burger op lange termijn, en de noodzakelijke shift naar een divers, juistschalig landbouwsysteem waarin agro-ecologie naar waarde geschat wordt, met rechtszekerheid voor natuur en landbouwer.  Thema’s die in dit gekibbel haast vergeten lijken, maar wel de kern vormen van dit dossier.

Hoewel men absoluut op een menselijke manier, met begrip voor elke unieke situatie, in overleg hoort te gaan met de betrokken landbouwers, zorgen discussies als die over Averbode er vooral voor dat de echte vragen van dit dossier onbesproken blijven: zorgt deze PAS voldoende voor een gezond leefmilieu? Neemt deze PAS de andere uitdagingen van onze samenleving voldoende mee om een rechtszeker kader te creëren voor landbouw en natuur op lange termijn? En is het voorliggende PAS-voorstel voldoende om ook een antwoord te bieden op diverse Europese richtlijnen inzake habitatbescherming en waterkwaliteit, en toekomstig beleid, zoals de Europese biodiversiteitsstrategie of strengere stikstofrichtlijnen van de WHO?

Alleen als de Vlaamse regering erin slaagt om antwoorden te formuleren op deze vragen, en haar stikstofaanpak in die zin aanpast, kan ze vermijden dat we in 2030 opnieuw in dezelfde discussies verzanden.