Meer en meer landbouwers gaan aan de slag met agroforestry of boslandbouw. Dat is het doelbewust combineren van een landbouwgewas of het houden van vee met bomen en/of struiken op eenzelfde perceel. Een innovatieve vorm van landbouw die mee een antwoord kan bieden op het veranderende klimaat. Vlaams minister van landbouw Hilde Crevits stimuleert landbouwers om hiermee aan de slag te gaan met een financiële tussenkomst tot 80%. Samen met Boerenbond voorzitter Sonja De Becker bracht ze een bezoek aan melkveehouder Nico Vandervelpen uit Bekkevoort die notelaars en hazelaars aanplantte op de weide waar zijn melkkoeien grazen. Samen met twintig andere Vlaamse landbouwers ging hij deze winter aan de slag met agroforestry.

Agroforestry of boslandbouw in Vlaanderen

Bert Reubens (ILVO en coördinator van het consortium Agroforestry Vlaanderen): “Een honderdtal Vlaamse landbouwers gingen de voorbije 10 jaar aan de slag met boslandbouw of agroforestry. Agroforestry is het doelbewust combineren van een landbouwgewas of het houden van vee met bomen en/of struiken op eenzelfde perceel. Meer en meer wordt agroforestry gezien als een robuuste en duurzame vorm van landbouw die kan helpen om de klimaatuitdagingen van vandaag en morgen aan te pakken.”

Vlaams minister van Landbouw en Voeding Hilde Crevits (CD&V): “Agroforestry kan op ecologisch én economisch vlak een meerwaarde betekenen voor zowel boer als natuur. We stimuleren landbouwers dan ook financieel om hiermee aan de slag te gaan door tot 80% tussen te komen in de aanlegkosten van agroforestry. Daarnaast komt er binnenkort, in het kader van het nieuwe Gemeenschappelijke Landbouwbeleid, nog een mogelijkheid om een tussenkomst aan te vragen in de kosten van het onderhoud van de nieuwe aanplantingen. Ook zal er binnen de administratie een taskforce (werkgroep) komen die zich met agroforestry zal bezighouden.”

Meerdere troeven

Nico Vandervelpen en Ann Distelmans zijn jonge landbouwers en nemen bewust vernieuwende keuzes. Ze runnen samen een melkvee- en akkerbouwbedrijf waar de consument welkom is om te genieten van ambachtelijk roomijs.

Nico Vandervelpen (landbouwer): “We zoeken voortdurend naar nieuwe technieken die een meerwaarde voor het bedrijf betekenen. Via de website en enkele evenementen van het Consortium Agroforestry Vlaanderen ben ik overtuigd om te starten met agroforestry. Het vergt extra werk en is een investering maar levert ook veel voordelen op. De bomen zorgen voor een betere appreciatie door de klanten van ons bedrijf. Maar eigenlijk doe ik dit vooral voor mijn koeien, in de zomer vanaf 20°C en hogere relatieve luchtvochtigheid ondervinden koeien hittestress. Ze hebben dan minder eetlust en gaan minder melk geven, binnenkort kunnen ze afkoelen in de schaduw van de bomen. ”

Annemie Elsen: “Uit onderzoek van de Bodemkundige Dienst van België blijkt dat anno 2020 de helft van de Vlaamse landbouwpercelen een te laag organische-stofgehalte heeft. Bomen kunnen via bladval en hun wortels de organische stof in de bodem verhogen. Hierdoor is die bodem beter bestand tegen extreme droogte, regenval en wind. De verhoging van het aandeel organische stof in de bodem kan bovendien een belangrijke rol spelen in de strijd tegen klimaatopwarming omdat hierin CO2 uit de lucht voor een langere periode kan vastgelegd worden.”

Onderzoekers helpen bij het opstellen van het beplantingsplan

Omdat de keuzes van vandaag het succes op (middel)lange termijn bepalen, moet de aanleg van een agroforestry systeem goed voorbereid worden. Bij een juiste uitwerking kan het de landbouwer veel opleveren, maar er zijn verschillende factoren die de uiteindelijke effectiviteit en rendabiliteit kunnen beïnvloeden.

Joost-Pim Balis (Boerennatuur Vlaanderen): “Het agroforestry perceel van Nico is 4,34 ha groot en er werden meer dan tweehonderd bomen op aangeplant, 174 hazelaars en 68 notelaars. We hebben veel aandacht besteed aan de juiste plantafstand en de soortenkeuze. Voor een goede ontwikkeling van de boomkruinen maar ook voor de doorgang van de machines zijn afstanden belangrijk. Een voordeel van walnoten is dat deze boomsoort zeer laat in blad komt, namelijk rond mei en sommige cultivars zelfs maar in juni. In het voorjaar krijgt het gras nog het volle licht en kan er nog een vroege snede gras geoogst worden.”

Sander Van Daele: “BOS+ werkt als lid van het Consortium Agroforestry al tien jaar actief mee aan de begeleiding van landbouwers om te starten met agroforestry. Als belangrijke actoren in het buitengebied spelen landbouwers hierbij een doorslaggevende rol.”

Bert Reubens: “Landbouwers staan zeer positief tegenover de bedrijfsbegeleiding vanuit het project, maar die werking moet structureler en kan versterkt worden via een permanente Agroforestry Loketfunctie.”

Meer agroforestry in Vlaanderen

Om agroforestry nog evidenter te maken en verder te laten doorbreken in Vlaanderen blijft verder onderzoek nodig. Enkele versoepelingen in de subsidievoorwaarden (aanplantdensiteit en meer mogelijkheden voor fruitbomen) zijn beloftevol. Ook na de aanplant zijn er door de complexere bedrijfsvoering (beheer van de boomstrook, snoei van de bomen) extra inspanningen nodig door de landbouwers. Structurele ondersteuning hierbij zou ook een goede evolutie zijn.

Sonja De Becker, voorzitter Boerenbond: “Boerenbond is tevreden dat er in dit project op een onderbouwde manier onderzoek wordt gedaan naar de voor- en nadelen van agroforestry. Dat is ook de reden dat we mee investeren in het VLAIO-project “Agroforestry 2025”. Naast de milieuvoordelen, is het voor Boerenbond belangrijk dat onderzocht wordt wat agroforestry economisch kan betekenen op een landbouwbedrijf en de verdere keten én dus hoe dit op het terrein kan geïmplementeerd worden. Belangrijk is dat er beleidsmatig verder wordt onderzocht om het wettelijk kader coherent en stimulerend te maken en te bekijken hoe landbouwers vergoed kunnen worden voor de ecosysteemdiensten die ze met dit systeem ontwikkelen. Met dit project en deze aanplanting laten we zien dat mits gedegen onderzoek, overleg en ondersteuning landbouwers bereid zijn om te investeren in instrumenten die een antwoord op bedrijfsniveau kunnen bieden voor de milieu – en klimaatuitdagingen waar de landbouwsector voor staat.”