Tweet

Share

Dit opiniestuk verscheen eerder in De Standaard (10/6/2022)

Het wordt een terugkerend fenomeen: na elke hevige stortbui moeten mensen de dweilen en vloertrekkers ­bovenhalen. De schade is vaak immens. Vorig weekend waren Landen en Gingelom aan de beurt. Hoe stoppen we die modderstromen, die door de klimaatverstoring alleen maar zullen toenemen? Met een ernstig erosiebeleid, dat de achterhaalde teeltvrijheid aan banden legt.

Welk gewas wordt waar geplant in landbouwgebied? De landbouw­sector kiest voor wat het meeste geld opbrengt. Nochtans heeft die keuze grote gevolgen voor de biodiversiteit en de bodem- en waterkwaliteit. Sommige winstgevende teelten kunnen de bodemstructuur zodanig aantasten dat het risico op modderstromen aanzienlijk toeneemt bij stormweer.

De keuze voor een teelt overstijgt de individuele keuze als ze leidt tot overlast voor de hele omgeving. Is het verbouwen van erosiegevoelige gewassen zoals aardappelen en maïs op hellingen te verantwoorden als burgers aan de voet van die helling daardoor moeten dweilen, pompen en ­betalen? Zeker als je weet dat we die twee teelten voornamelijk exporteren of gebruiken als veevoer, zijn er ­vragen te stellen bij die teeltvrijheid. Waarom wordt aan woningbouwers in overstromingsgebied wel gevraagd om waterbestendig te bouwen, maar aan landbouwers in datzelfde gebied niet om waterbestendig te telen?

Teeltenatlas

De oplossing ligt voor het grijpen. Met een wetenschappelijk doortimmerde teeltenatlas kun je iedere landbouwer de keuze geven tussen een selectie van teelten afgestemd op lokale en globale noden en kansen. Die atlas stuurt de keuze van een landbouwer om de juiste teelt, in de juiste rotatie op de juiste plaats te zetten om zo de druk op omgeving, natuur en bio­diversiteit te beperken. Erosiegevoe­lige teelten als aardappelen en monoculturen van maïs op hellende percelen worden zo verplaatst naar plekken waar ze geen schade aanrichten.

Landbouwers die daarvoor hun ­bedrijfsvoering moeten aanpassen, kunnen een duw in de rug krijgen via het landbouwbeleid. Of ze kunnen ­gestimuleerd worden om op kwets­bare percelen te kiezen voor minder lucratieve, maar erosiebestendige teelten zoals wintergraan, grasland of luzerne.

Nog een quick win: de erosiemaatregelen op álle erosiegevoelige percelen verstrengen, en niet enkel op het kleine aandeel erg erosie­gevoelige percelen. Zo maken we ons landschap klimaatrobuuster, reduceren we de risico’s voor landbouwers en verminderen we de kans op schade bij hevige regenval.

Waarom moeten woningbouwers in overstromingsgebied wel waterbestendig bouwen, maar landbouwers niet waterbestendig telen?

Momenteel wordt de effectiviteit van het Vlaamse erosiebeleid ­gemeten met flink wat ruis, omdat het gebaseerd is op vrijblijvende en niet-gecontroleerde informatie. Zo heeft men geen idee wie welke erosiemaatregel toepast, waar en wanneer. Een zogeheten bodempaspoort kan soelaas bieden: dat bevat relevante meetgegevens voor elk landbouwperceel en kan een welgekomen instrument zijn om het bodembeleid te meten en waar nodig bij te sturen. De overheid kan het als maatstaf gebruiken om ­bodemverbeterende landbouw­praktijken te belonen en bodem­uitputting te ontraden.

Hotspot van boerennatuur

Zoals vaak is samenwerken met de ­natuur de goedkoopste en beste ­oplossing. Het aandeel natuur in landbouwgebied moet omhoog, om een robuuste erosiebuffer en een veerkrachtig landschap te creëren. Denk aan hagen, houtkanten en brede ­bufferstroken die volgens de hoogte­lijnen in het landschap kunnen worden ingepland.

De voordelen van zo’n natuurlijker landbouwlandschap zijn groot: zo wordt in de bodem meer koolstof ­opgeslagen en fungeert zo’n groene dooradering als hotspot van boerennatuur. De ambitie in de Europese farm to fork-strategie, om te ­streven naar minimaal 10 procent aan dergelijk niet-productief areaal, moet hierbij de leidraad vormen.

Het kwetsbare landbouwlandschap van vandaag is een gevolg van politieke keuzes. Zonder sturing is het logisch dat landbouwers kiezen voor lucratieve, erosiegevoelige teelten, onder druk van retailers en de verwerkende voedingsindustrie. Maar het is de burger die de modderfactuur ­gepresenteerd krijgt.

Zorg dragen voor onze bodem is zorg dragen voor toekomstige generaties. Weggespoelde bodem keert niet meer terug. Tijd dus om het erosie­beleid aan te scherpen. De maat­regelen liggen klaar. Het is nu aan ­onze politieke verantwoordelijken om het algemene belang voorop te stellen en onze landbouwers te ­helpen om opnieuw de behoeders van het buitengebied te worden.