Tweet

Share

Boekrecensie, Longread - Lode Vanoost

President Zelensky: dienaar van het volk of dienaar van de Europese Commissie?

De leidende EU-instellingen staan te springen om Oekraïne lid te maken van de club. Is dit een realistische inschatting of oorlogskoorts? En wie is die man, waarvan de meeste Europeanen vijf maanden geleden de naam niet kenden. Een boek gepubliceerd in december 2021 – voor de Russische invasie – schetst een nuchter beeld van acteur-president Volodymyr Zelensky.

Was de naam van Oekraïens president Volodymyr Zelensky¹ tot enkele maanden terug bijna onbekend voor de meeste Europeanen, de naam Vasily Petrovych Holoborodko was dat voor hen nog meer. Niet zo in Oekraïne.

Alvorens hij kandidaat werd voor de presidentsverkiezingen in 2019 was Zelensky een zeer succesvol acteur, regisseur en producer van films, tekenfilms, series en tv-shows, waarin hij zelf meermaals als hoofdacteur of presentator optrad. Zijn meest bekende serie Sluga Narodu (Dienaar van het volk) wordt sinds kort gestreamd op Netflix.

In Oekraïne draaide de reeks voor het eerst van 2015 tot 2019, met als hoofdpersonage Vasily Petrovich Holoborodko², een leraar geschiedenis die het onverwacht tot president van Oekraïne brengt, nadat een stiekem opgenomen video tijdens een van zijn lessen viraal gaat. Daarin gaat hij tekeer tegen de corruptie van regering, politici én oligarchen. In 2016 verscheen ook een film met dezelfde naam in de bioscopen.

Zelensky verzorgde niet alleen de regie, de productie en de hoofdrol van de serie. Hij schreef de scenario’s en financierde de productie met zijn mediabedrijf Kvartal95. Dat bedrijf kon hij starten met veel financiële steun dankzij goedkope leningen van Igor Kolomoyskyi, de derde rijkste Oekraïner. Kolomoyskyi heeft ook de Cyprische en de Israëlische nationaliteit.

Mag het op het eerste zicht raar lijken dat een oligarch een presidentskandidaat steunt die de oligarchie wil aanpakken, de werkelijkheid is minder poëtisch.

In april 2021 werd Kolomoyskyi op een zwarte lijst geplaatst van de VS “wegens betrokkenheid bij corrupte activiteiten die de rechtstaat ondermijnen en het vertrouwen van de bevolking in de democratische instellingen”. VS-minister van buitenlandse zaken Antony Blinken voegde daar toen aan toe dat “zijn inspanningen om de Oekraïense democratische instellingen te ondermijnen, een ernstige bedreiging vormen voor zijn toekomst (van Oekraïne).”

Kolomoyskyi was de voornaamste financier van Zelensky’s verkiezingscampagne. Mag het op het eerste zicht raar lijken dat een oligarch een presidentskandidaat steunt die de oligarchie wil aanpakken, de werkelijkheid is minder poëtisch.

>

Affiche voor de lokale verkiezingen. ‘Dienaar van het Volk’ – Oekraïne – Dat (ben) jij! (voetnoot 3)

In zijn serie werden oligarchen opgevoerd met een opvallende gelijkenis met echte oligarchen, die met elkaar gemeen hebben dat ze in onmin zijn met Kolomoyskyi. Verwonderlijk is dat niet. Oligarchieën hebben met elkaar hun haat voor het gewone volk gemeen, maar zijn voor het overige ook keiharde concurrenten van elkaar.

Wie is Volodymyr Zelensky?

Volodymyr Zelensky werd geboren op 25 januari 1978 in Krivyi Rih, een stad met 1 miljoen inwoners in de provincie Dnjepropetrovsk. Daar studeerde hij Economie aan de universiteit waar zijn vader hoofd was van de faculteit Cybernetics and Computing. Thuis sprak hij Russisch, Oekraïens leerde hij op de middelbare school.

Vanaf zijn 17de was hij actief in amateurtoneel. Hij richtte een eigen toneelgroep Kvartal95 op, toen hij 19 was, waarmee hij meerdere jaren door voormalige Sovjet-staten toerde. In 2003, hij is dan 24, vormde hij zijn toneelgroep om tot een mediaproductiebedrijf voor de Oekraïense tv-zender 1+1 en vanaf 2005 voor tv-zender Inter.

Studio Kvartal 95. Screenshot Youtube

Zijn nationale doorbraak als acteur kwam er met de film Love in the Big City (2008) die twee sequels had en losjes gebaseerd is op de Amerikaanse serie Sex and the City. Het is echter met de eigen serie Dienaar van het Volk dat hij een superster werd in eigen land.

Hoe kon deze nog vrij jonge man, zonder politieke ervaring, zonder partij en nauwelijks een verkiezingsprogramma, toch presidentsverkiezingen winnen met 75 procent van de stemmen tegen zetelend president Petro Poroshenko?

Toen hij in 2017 een eigen politieke partij registreerde onder de naam van zijn serie Sluga Narodu (Dienaar van het Volk) behaalde hij een jaar lang niet meer dan 5 procent in de peilingen. Commentatoren verweten hem het ontbreken van enig duidelijk politiek programma en namen hem verder niet ernstig. Twee jaar later werd hij verkozen tot president.

Wie afgaat op de mainstream berichtgeving vindt het allemaal nogal bizar. De Oekraïense kiezer komt daarin over als wisselvallig en erg beïnvloedbaar. Sinds de Russische invasie wist president Zelensky met zijn optredens via sociale media en de nationale tv-zenders zijn populariteit bij de Oekraïense bevolking – tenminste bij de etnische Oekraïense meerderheid – tot ongekende hoogtes te brengen.

Oekraïne en Rusland rond de tafel in Wit-Rusland begin april. Foto: Xinhua

Tussen zijn verkiezing in 2019 en het begin van de oorlog zag het er voor hem nochtans heel anders uit. Dat huidige succes in de peilingen kan logisch lijken gezien zijn hoge score bij de presidentsverkiezingen amper drie jaar eerder. De werkelijkheid zag er minder kleurrijk uit. Tot kort voor de oorlog was zijn populariteit bij de bevolking tot een absoluut dieptepunt gezakt.

Eén-termijnpresidenten volgen elkaar op

Een verkiezing voor een tweede mandaat van vijf jaar op 31 maart 2024 was zeer twijfelachtig. Zelensky riskeerde net als al zijn voorgangers⁴ sinds de onafhankelijkheid in 1991 een één-termijnpresident te worden.

Waren de peilingen voor Zelensky tot kort voor de oorlog zeer slecht, geen enkel president deed het ooit slechter dan Viktor Joestsjenko (2005-2010). Hij had in 2004 na een door de VS en de EU geleide opstand tegen de verkiezingsuitslag in een tweede verkiezing gewonnen tegen Viktor Janoekovitsj met 52 procent. In 2010 haalde de held van de Oranje Revolutie nog amper 5,5 procent tegen diezelfde Janoekovitsj.

Was de eerste verkiezing van Janoekovitsj vijf jaar eerder nog afgekeurd wegens fraude, dan verklaarden de EU, de OVSE en VN-waarnemers ter plaatse zijn verkiezing in 2010 fair en transparant. In de eerste ronde haalde hij 35,8 procent, in de tweede ronde 48,95 procent, geen meerderheid maar tegenkandidaat Joelia Tymoshenko haalde slechts 45,47 procent, wegens 5.58 procent blanco en ongeldige stemmen.

Guy Verhofstadt op het Maidanplein, 22 februari 2014. Screenshot: vrtnews

Vier jaar later werd Janoekovitsj afgezet tijdens de Maidan-opstand. De omstandigheden van die opstand en de misdaden die toen werden gepleegd, onder meer door extreemrechtse groeperingen, werden door zijn opvolger Petro Poroshenko nooit onderzocht. Poroshenko bracht niets terecht van zijn verkiezingsbeloften, de corruptie nam zelfs nog toe onder zijn bestuur.

Hij was vijf jaar later op zijn beurt kansloos tegen politieke outsider Volodymyr Zelensky. Het enige duidelijk engagement tijdens zijn presidentschap was zijn verklaring in het parlement na het afsluiten van het eerste Minsk-akkoord over het conflict in de Donbas, dat hij enkele dagen eerder had ondertekend. Er was geen sprake van dat hij dat zou respecteren …

EU-lidmaatschap, eerste poging

Vergeten zijn sindsdien de echte redenen waarom president Janoekovitsj in 2014 weigerde het samenwerkingsakkoord met de EU te ondertekenen. Na twee jaar onderhandelen stelde toenmalig Voorzitter van de Europese Commissie Mario Draghi hem voor een dubbel ultimatum.

Hij moest voor de beloofde steun een zwaar sociaal inkrimpingsprogramma goedkeuren, dat nog veel verder ging dan wat in 2015 aan Griekenland werd opgelegd. Dat programma omvatte onder meer een halvering van de pensioenen, die al niet bijster gul waren, en een einde aan de subsidies voor brandstof, voor de auto en voor de verwarming.

Protesten op het Maidanplein in Kiev, 18 februari 2014. Foto: Aimaina Chikari/Public Domain

Dat zou Janoekovitsj zonder de minste twijfel de nederlaag kosten bij de volgende presidentsverkiezingen (die voorzien waren na de zomer in hetzelfde jaar 2015). Bovendien eiste Draghi dat Janoekovitsj zijn onderhandelingen met Rusland over een gelijkaardig economisch samenwerkingsakkoord moest stopzetten.

Dat een land economische samenwerking zoekt met al zijn buurlanden is de normaalste gang van zaken, niet volgens de Europese Commissie. Diezelfde Draghi was recent op bezoek bij Zelensky als eerste minister van Italië, samen met Duits bondskanselier Olaf Scholz en Frans president Emmanuel Macron – die er een extra verkiezingsstunt van maakte voor de tweede ronde van de parlementsverkiezingen in Frankrijk op 19 juni.

Zij boden nu het volledige EU-lidmaatschap aan, een totaal onrealistisch voorstel gezien de toestand van de Oekraïense staatsinstellingen en de desastreuze economische cijfers, reeds voor de oorlog. Zelfs zonder de effecten van die oorlog zal het Oekraïne jaren kosten om bijvoorbeeld de corruptie aan te pakken, iets waar geen enkel Oekraïens president sinds de onafhankelijkheid in 1991 – Zelensky incluis, zie verder – iets aan gedaan heeft, om niet te zeggen, zelf van heeft geprofiteerd.

Politieke apathie

Het valt niet te verbazen dat de Oekraïners walgen van hun politieke leiders. Werden Joestsjenko en Poroshenko in de EU-media nog gelauwerd als ‘vernieuwers’, de gewone Oekraïners in de straat zagen wat anders. Wat zij zagen waren draaideuren die eender wat beloofden als ze maar aan de macht konden blijven.

>

De OVSE kreeg de opdracht de uitvoering te monitoren van de akkoorden ondertekend in de Wit-Russische hoofdstad Minsk op 12 februari 2015 over de opstandige regio Donbas. De volgende dag verklaarde Oekraïens president Poroshenko (r) aan zijn parlement dat hij ze niet zou uitvoeren. Foto: Kremlin.ru/CC BY-SA 4:0

Poroshenko was minister onder (toen) eerste minister Janoekovitsj en stichtte samen met hem de Partij van de Regio’s. Joestsjenko was eveneens minister geweest onder meerdere vorige regeringen voor hij president werd en voerde als Voorzitter van de Nationale Bank een rampzalig beleid (rampzalig voor de gewone Oekraïner, niet voor de oligarchie).

Als er een kenmerk is dat de traditionele machthebbers in Oekraïne kenmerkt dan is het dit politiek opportunisme. Niet gestoord door enige rechtlijnigheid veranderen zij van kamp naargelang de opportuniteit van het ogenblik. Niemand verpersoonlijkte dat politiek cynisme meer dan Poroshenko.

Hij was na de onafhankelijkheid een van de nieuwe oligarchen die de Oekraïense overheidsinstellingen wist te plunderen en steenrijk werd met handel in Rusland. Over het interne etnische conflict in Oekraïne was hij altijd op de vlakte gebleven. Hij vond economische samenwerking met Rusland prima.

Toen het tij in 2014 keerde was hij er echter als de kippen bij om van kamp te veranderen en een EU-liefhebber te worden. Hij verloor er meer dan een kwart van zijn fortuin mee in Rusland, maar bleef daarmee nog altijd multimiljonair.

Net als al zijn presidentiële voorgangers trad hij nooit op tegen de corruptie van de oligarchie, waar hij zelf deel van uitmaakte. Het verbaasde dan ook niemand dat een totale outsider het opnieuw won tegen deze mislukte zetelende president.

Outsider Zelensky?

Of Zelensky écht een politieke outsider is mag betwijfeld worden. Op institutioneel vlak was hij dat zeker. Hij vervulde nooit een verkozen mandaat, had geen echte partij achter zich en had nauwelijks een politiek programma.

Zelensky mag in de Oekraïense oligarchie een kleintje zijn, hij is met zijn mediabedrijf wel multimiljonair, die zijn fortuin niet wenst te verkwisten aan de de Oekraïense maatschappij. Zijn naam staat vermeld in de Panama Papers.

Het enige min of meer concrete van zijn verkiezingsbeloften was zijn voornemen om een einde te maken aan de corruptie en aan de interne oorlog in de Donbas – de oorlog waar men nu in de westerse media van beweert dat hij nooit heeft bestaan.

In haar boek Democracy, Populism and Neoliberalism in Ukraine, gepubliceerd in december 2021, legt communicatiewetenschapster Olga Baysha de blitzcarrière van Zelensky uit. Zij stelde een nieuw politiek fenomeen vast.

Fictie wordt non-fictie, het virtuele wordt het reële

Oekraïne heeft met Zelensky een president verkozen waarvan de kiezers alleen zijn fictief politiek programma in zijn tv-serie kenden. Fictie werd werkelijkheid, het virtuele werd het reële, zoals de ondertitel van haar boek aangeeft On the Fringes of the Virtual and the Real.

Wie dit boek leest begrijpt wat de echte redenen zijn waarom de EU-Commissie staat te popelen om Oekraïne binnen te rijven. Bezorgdheid over het lot van de gewone Oekraïner is daar niet bij. In acht thematische hoofdstukken ontrafelt zij de mythe achter Zelensky – of is het Holoborodko?

Het electoraal succes van acteur Zelensky is een gevolg van het samengaan van zijn enorm populaire tv-serie met de illusie dat het politiek programma van Holoborodko een echt politiek programma was.

Op de website van de politieke partij met dezelfde naam als de serie stond een summier platform van 1601 woorden. De bevolking haalde zijn indruk over Zelensky, de politicus, over wat Holoborodko in 51 episodes van een half uur deed als ‘president’. Zoals hierboven al vermeld, de slechteriken in de serie waren acteurs die overduidelijke gelijkenissen vertoonden met bestaande politici en oligarchen.

Wat voorafging aan de serie …

De Oekraïense bevolking was na 28 jaar onafhankelijkheid zwaar teleurgesteld. Voor de gewone Oekraïner was het leven nog slechter dan in buurland Wit-Rusland, dat zelf niet bepaald mooie cijfers haalt op vlak van welvaart. Oekraïne heeft van alle Sovjet-staten het slechtst de overgang naar onafhankelijkheid doorstaan. De eerste drie jaar zakte de gemiddelde levensverwachting met vijf jaar.

Een miljoen Oekraïners leven in Rusland, meer dan twee miljoen in Kazachstan. Tienduizenden anderen zijn naar het westen gevlucht om uit de armoede te ontsnappen. Je hoort er nu bijna niets over, maar de voorbije twintig jaar was de mensensmokkel van Oekraïense meisjes voor prostitutie onderwerp van meerdere reportages. Oekraïense prostituees waren tegen wil en dank onderdeel van Vlaamse en buitenlandse series.

Oekraïense vluchtelingen aan de grens met Polen. Foto: UN Women Europe/Flickr/CC BY-NC 2:0

Sinds 2014 zijn ook heel wat jonge Oekraïense mannen vertrokken om te ontsnappen aan de legerdienst en de oorlog met de Donbas-regio. Die deden dat niet uit sympathie voor hun etnisch-Russische landgenoten.

Zij zagen het niet zitten om zo ver van huis in eigen land te sneuvelen voor een zaak die ze niet als de hunne beschouwden. Velen vroegen de voorbije jaren om die reden politiek asiel aan in Europese landen, om met andere woorden te ontsnappen aan een interne oorlog die volgens het huidig narratief nooit heeft bestaan.

Eufemisering van het neoliberalisme

Wat Zelensky deed kan je samenvatten als het vertalen van de neoliberale principes naar ‘gewone mensentaal’, met als gemeenschappelijk kenmerk dat wat die andere woorden zeiden in de feiten het tegenovergestelde nastreefden van wat er mee gesuggereerd werd.

Privatisering werd ‘normalisering’. Afbreken van sociale rechten werd ‘civilisering’ of ‘Europeanisering’. Wat hij deed was de woede van een bevolking tegen het onrecht van dertig jaar neoliberalisering gebruiken om ze nog harder door te drukken. Hij deed dat door het taalgebruik te ‘eufemiseren’.

De meest begeerde hoofdprijs voor de agro-industrie: de onmetelijke tarwevelden van Oekraïne. Foto: Raymond Spekking/CC BY-SA 4:0

In het kielzog van zijn campagne werden 254 partijleden⁵ verkozen op een totaal van 450 zetels, een comfortabele meerderheid van 29 zetels. Dit waren bijna allen politieke neofieten zonder enige ervaring, die bovendien niet waren verkozen op basis van hun eigen bekendheid. Geen enkele president voor hem had ooit een eigen parlementaire meerderheid gehad.

Het liet Zelensky toe om aan sneltreinvaart een hele reeks hervormingen door te voeren, zonder parlementaire debatten, met stemmingen op bevel van de partijleiding. Die hervormingen hadden als gemeenschappelijk kenmerk dat ze door de bevolking massaal werden verworpen.

Landhervorming

Vooral zijn landhervorming was de reden voor de spectaculaire daling van zijn populariteit bij de bevolking. Bij de onafhankelijkheid in 1991 was landbouwgrond nog volledig collectief. Land werd sindsdien geleidelijk verdeeld onder de boeren, maar omdat die nog de middelen, noch het materiaal hadden om hun akkers rendabel te bewerken, verkochten ze hun gronden deels of helemaal aan de nieuwe oligarchen, die er veel te weinig voor betaalden.

Er stond voor Zelensky echter nog een grote rem op die landhervorming. Land mocht enkel worden verkocht aan Oekraïners en het totaal areaal in bezit van één persoon was beperkt. Zelensky dreef een hervorming door die hij aanprees als de ‘bevrijding’ die de Oekraïners voortaan kregen ‘om zelf over hun eigendom te beslissen’, wat neerkwam op het recht om hun akkers te verkopen aan dumpingprijzen. De gewone Oekraïners dachten er anders over.

Er werden sinds 2001 geen ernstige onderzoeken meer gedaan naar het taalgebruik in Oekraïne. Deze kaart toont het percentage Russisch sprekende Oekraïners in 2001. Er zijn ook nog kleine minderheden die Roemeens/Moldavisch, Tataars, Hongaars, Bulgaars, Pools, Albanees en (aan het Turks verwant) Gagauz spreken. Map: Kuban Kazak/CC BY-SA 2.5

De andere reden waarom Zelensky zo snel na zijn verkiezing instortte in de peilingen was zijn falen om de ‘onbestaande’ oorlog in de Donbas te beëindigen. Heel in het begin lukte het hem nog even. Hij slaagde in een gevangenenruil met de opstandige regio.

Tijdens een bezoek aan het front werd hij openlijk door een officier van het Azov-regiment tegengesproken, die hem vlakaf zei dat hij de bevelen van de president niet zou opvolgen en de wapens niet zou neerleggen. Na meerdere doodsbedreigingen aan zijn adres en aan zijn gezin liet hij de kwestie varen.

Neoliberalisme, de Oekraïense versie

Neoliberalisme is een van die termen waar iedereen wel iets anders in meent te zien. Het is immers niet zo dat deze ideologie zich in elk land op dezelfde manier manifesteert. De vraag of het Zelensky zelf is die deze ideologie uitdraagt of eerder zijn adviseurs is daarbij onbelangrijk. De kern van de zaak is dat dit het beleid is dat onder zijn leiding wordt gevoerd.

In Oekraïne maakt het geloof dat ‘verwestersing’ en ‘normalisering’ zal leiden tot democratie en welvaart, en tot een einde aan de corruptie van de oligarchie, deel uit van het concept ‘neoliberalisme’, een ideaal dat naar sociale rechtvaardigheid en gelijkheid zal voeren. Wie dat geloof niet deelt – de meerderheid van de gewone bevolking – is volgens dit geloof onwetend, achterlijk, dom en lui.

President Vasyl Petrovych Holoborodko (acteur Volodymyr Zelensky – in de eerste reeks van Dienaar van het volk in 2015) ontvangt het goede nieuws van Angela Merkel dat Oekraïne wordt aanvaard als kandidaat-EU-lid, maar het blijkt een misverstand te zijn: 

Wat auteur Olga Baysha in haar boek doet is het niet-fictieve beleid van president Zelensky vergelijken met het fictieve beleid van president Holoborodko. Concrete analyses van zijn beleid wisselen af met theoretische beschouwingen.

Wie dit boek leest begrijp waarom de Europese Commissie onder leiding van voorzitster van de Europese Commissie von der Leyen zo snel overtuigd raakte van de ‘noodzaak’ om Oekraïne het EU-lidmaatschap aan te bieden.

Onder leiding van Zelensky werd neoliberalisme in een andere verpakking gestoken. “Alleen door het als progressief voor te stellen kon een regressieve politieke economie het dynamische centrum worden van een nieuw hegemonisch blok”. Privatiseren en/of afbouwen van overheidsdiensten werden ‘Europeaniseren’.

Tijdens zijn toespraak na zijn eedaflegging citeerde Zelensky president Ronald Reagan, een andere acteur die het tot president bracht: “Sta me toe een Amerikaans acteur te citeren die een coole president werd: De regering lost je problemen niet op. De regering is het probleem.”

Een maand na zijn eedaflegging was zijn regeringsploeg klaar. Eerste minister Oleksiy Honcharuk kreeg als opdracht tegen 1 oktober 500 overheidsbedrijven klaar te maken voor privatisering, een wetsontwerp op te stellen dat het moratorium op de verkoop van land ophief en een nieuwe Landwetgeving op te stellen.

Bovendien moest binnen 5 jaar minstens 70 procent van alle instellingen voor hoger onderwijs geprivatiseerd worden. Er zou ook snel een nieuwe arbeidswetgeving komen die het ontslaan van werknemers door de bedrijven drastisch zou versoepelen.

Uit opiniepeilingen in dezelfde periode afgenomen bleek dat de voorstellen die door de ‘dienaars van het volk’ werden ingediend, door 72 procent van de bevolking werden afgewezen. Vooral de landhervorming was onpopulair. In augustus 2021 was de populariteit van Zelensky gedaald tot 29 procent en zijn partij haalde nog 21 procent in de peilingen.

Alle presidenten van Oekraïne sinds de onafhankelijkheid traden keihard op tegen de oppositie van het ogenblik. Geen enkel president ging echter verder dan Zelensky. Verkozen volksvertegenwoordigers van de oppositiepartijen werden aangehouden, hun partijen buiten de wet gesteld, kritische media werden gesloten, journalisten werden aangehouden – een aantal van hen werd vermoord – zonder dat er ernstig gerechtelijke onderzoek op volgde.

Oekraïne, neoliberaal nirvana

Zelensky biedt een land aan dat aan alle neoliberale voorkeuren van de EU-Commissie, de Europese Centrale Bank en het IMF voldoet: het grootste landbouwareaal van Europa dat voor het grijpen ligt voor de Monsanto/Bayers van deze wereld, geen enkele rem op buitenlandse investeringen, die bovendien zo goed als geen belastingen zullen betalen en daarbovenop nog nauwelijks enige sociale rechten voor de Oekraïners waarborgen, die het echte werk zullen doen.

Die voorkeuren waren al duidelijk tijdens de Maidan-opstand. Die werd toen volledig gesteund door liberale en rechtse politici, waaronder onder meer onze eigen Guy Verhofstadt, die zowaar voor het eerst in zijn politieke loopbaan een volksopstand vond die hij niet afkeurde.

Tot voor die opstand was het nog altijd mogelijk geweest om de etnische volkeren van Oekraïne met elkaar te verzoenen. In 2014 beslisten de EU en de VS echter een kant te kiezen en voortaan blind te zijn voor de minder fraaie kanten van het etnisch Oekraïens nationalisme.

Met de mening van de etnisch Russische Oekraïners werd geen enkele rekening gehouden. Die eenzijdigheid gaat door tot vandaag. De stem van de Russisch sprekende Oekraïners achter de Russische frontlijn wordt niet gehoord. Het gaat hem daarbij niet om of ze gelijk hebben of niet, waar het om gaat is dat men om een conflict te doorgronden, de twee standpunten moet kennen. Dat gebeurt nu niet.

Na de oorlog

Peilingen in een oorlogssituatie zijn moeilijk te organiseren. Miljoenen Oekraïners zijn op de vlucht. Miljoenen anderen zitten achter de Russische frontlijnen. Toch mag men ervan uitgaan dat de populariteit van Zelensky terug is toegenomen. In tijden van oorlog is de vraag naar eensgezindheid groot.

Hoeveel er van de beloften van de EU zal overblijven eenmaal de rook van de oorlog is opgeklaard, mag sterk betwijfeld worden. De EU heeft met de uitbreiding naar de voormalige Oostbloklanden reeds eerder een politieke keuze gemaakt.

Daarbij werd zeer soepel omgesprongen met de criteria voor aansluiting. De gevolgen van die aanpak laten zich nu voelen in Hongarije en Polen, waar de rechtstaat bedreigd wordt – binnen de EU. Oekraïne is echter een grote stap verder. Dit land was reeds doodziek voor de oorlog.

Of Zelensky in 2024 een tweede mandaat wint valt af te wachten. Met zijn herwonnen populariteit is dat mogelijk. Een echte aansluiting van Oekraïne zal er nooit komen binnen de komende zeven jaar. Zelensky zal tegen dan geen president meer zijn en niet meer aangesproken worden op zijn beloften.

De EU poogt nog altijd te bemiddelen voor een onderhandelde oplossing, maar de VS en Groot-Brittannië verhinderen dat en kiezen voor een jarenlange oorlog om Rusland te verslaan ‘tot de laatste Oekraïner’.

Een snelle vreedzame oplossing is levensbelangrijk voor de Oekraïners. Daarna is het leed voor hen nog lang niet geleden en Zelensky is niet de president die hen daarbij gaat helpen.

Foto: researchgate.net

Olga Baysha. Democracy, Populism and Neoliberalism in Ukraine: On the Fringes of the Virtual and the Real. Routledge, London, 2021, 130 pp. ISBN 979 1032 1323 10.

Olga Baysha is etnisch Russische Oekraïense. Zij studeerde journalistiek aan de Colorado State University en werkte voor haar studies als journaliste in Kharkiv en in Kiev. Eerder publiceerde zij The Mythologies of Capitalism and the End of the Sovjet Project (2014) en Miscommunicating Social Change – Lessons from Russia and Ukraine (2018).

Notes: