De Cubanen hebben duidelijk betere tijden gekend. Het leven is er voor iedereen erg moeilijk dezer dagen. We contacteerden Aisa, Jo en Noël, enkele van onze Cubaanse en Belgische vrienden ter plaatse en vroegen hen hoe zij de toestand beleven. Ze beschrijven de feiten, analyseren de oorzaken en tonen hoe de Cubanen er zich uit vechten. Onze solidariteit is nu meer dan ooit broodnodig.

DE FEITEN

Wie vandaag in Havana rondwandelt ziet overal lange rijen aan de bodega’s waar – deels door het bonnenboekje gewaarborgd – brood, rijst, olie, kip, … wordt verdeeld. De rijen hebben één ‘voordeel’: “Si no hay cola, no hay nada”, waar geen wachtrij staat is er ook niets te krijgen, daar hoef je je tijd dus niet in te steken. Rijtje schuiven kost je al gauw een flink deel van de dag en wie slecht ter been is of gewoon een fulltime job heeft kan dus niet anders dan een beroep doen op mensen die er een job van maken om voor jou aan te schuiven zodat er ’s avonds een maaltijd kan bereid worden.

Wie genoeg geld heeft – door haar of zijn job, of via familie in het buitenland – kan ook de rij (laten) doen aan de MLC-winkels of dollarwinkels . MLC staat voor Moneda Libremente Convertible: vrij inwisselbaar buitenlands geld. Voor steeds hogere prijzen zijn er een slinkend gamma ingevoerde producten te koop. In de gewone winkels kan je zaken als een biertje niet meer krijgen. In de MLC kosten ze het equivalent van ong. 250 peso, wat voor niemand echt betaalbaar is.

Nog erger is dat speculanten de beschikbare voorraden in de MLC’s opkopen en ze aan meer dan het dubbele verkopen aan wie het kan betalen en zo de onbetaalbaarheid voor iedereen verergeren door zich schaamteloos te verrijken aan de crisis.

Het gemiddelde loon ligt rond 3.900 peso maar de inflatie die in dit jaar al 6,6% bedraagt voor de gereguleerde prijzen hakt verder op de koopkracht in, temeer omdat die op de informele markt nog veel hoger ligt. Vele mensen kunnen zich vandaag enkel het hoogstnodige permitteren. Cuba verdeelt die absolute basis nog steeds eerlijk maar met veel meer moeite. Deze oorlogseconomie verhoogt opnieuw de kloof tussen wie al dan niet buitenlandse deviezen krijgt via familie in VS of Europa of via een job in het toerisme.

Die jobs zijn er ook veel minder dan pré corona. Het toerisme is wel opnieuw opgestart maar bereikt nog lang niet het peil van voorheen. Canadezen en Cubanen die in het buitenland wonen, de twee belangrijkste groepen van de 4,7 miljoen toeristen die in 2018 het eiland bezochten, hebben vaak zelf af te rekenen met krimpende koopkracht. Dat geldt ook voor de Europese toeristen.

Tot overmaat van ramp ontplofte begin mei in het hart van toeristisch Havana een pas gerenoveerd hotel – gelukkig nog net niet geopend – maar toch vielen er 40 slachtoffers te betreuren. Slechtere publiciteit is niet te bedenken, hoewel Cuba een zeer veilige toeristische bestemming is.

Sinds enkele maanden hebben de Cubanen ook steeds meer te maken met een fenomeen dat al lang verleden tijd leek: de ‘apagones’: elektriciteitsonderbrekingen. Meer dan goed is voor een constante volledige dekking, moeten centrales stilgelegd worden, wachtend op brandstof of stukken voor herstelling. Met temperaturen die elk jaar vroeger boven de 30° uitstijgen is het ontbreken van airco geen pretje om nog niet over het productieverlies en platvallen van allerlei diensten bij gebrek aan ICT te spreken.

Bovenop dit erg moeilijke leven kreeg Cuba recent nog een orkaan over het westen van het land te verwerken. Daarbij overstroomde een vierde van Havana en raakten 200 huizen beschadigd. Veel tabak – een belangrijk exportproduct – ging verloren, en er is veel schade in de landbouw in het algemeen.

Die waterbom verergerde nog verder de staat van de wegen die er slechter dan ooit bij liggen, wat op zijn beurt de distributie van de schaarse goederen en het personenvervoer nóg meer bemoeilijkt.

In die omstandigheden valt het nauwelijks te verwonderen dat het aantal emigranten – vnl. onder de jongeren – stijgt. Ze voegen zich bij de vele Centraal-Amerikaanse vluchtelingen die met heel veel omwegen proberen ‘the promised land’ te bereiken. De Cubanen zoeken ook een beter leven, maar zij hoeven wel niet door honger of geweld te vertrekken. Als ze in de VS geraken, zijn ze bovendien  veel betere opgeleid dan hun ‘reisgenoten’ uit Honduras, Guatemala of Mexico om een al dan niet legale job te vinden. ‘Als’ … want velen verkochten alles wat ze in Cuba hadden – ook hun huis –, maar worden onderweg tegen gehouden en teruggezonden, waar ze van nul moeten herbeginnen.

OORZAKEN

De pandemie en de oorlog in Oekraïne veroorzaken een zware economische crisis in veel landen van het Zuiden. Landen dreigen failliet te gaan omdat ze hun schulden niet meer kunnen aflossen. Voor Sri Lanka is dat al het geval, andere landen zullen zeker volgen. Er dreigt ook hongersnood. Sinds 2020 tuimelden al bijna 100 miljoen mensen wereldwijd in de extreme armoede. Cuba deelt in die wereldwijd malaise, maar kent daar bovenop ook heel specifieke problemen.

Cuba leeft al meer dan 60 jaar onder blokkade, de langstlopende in de wereldgeschiedenis, uitgevoerd door de grootste wereldmacht ooit: de VS. Die verbieden niet alleen alle handel tussen hen en hun buurland, maar dreigen vooral iedereen ter wereld af die wél zaken wil doen met het eiland.  Sinds 2018, het jaar dat Trump in het Witte Huis trok, werd de blokkade steeds verder aangescherpt, met als triest symbolisch voorbeeld het tegenhouden – te midden de coronacrisis - van longventilatoren uit Zwitserland voor patiënten op intensieve zorg.

Serieuze economische studies wijzen uit dat het eiland zonder de blokkade de economie van een land als Portugal zou evenaren. Cuba zou de huidige economische wereldcrisis vrij goed kunnen doorstaan zonder die eindeloze blokkade. Nu zorgt ze ervoor dat de Cubanen stilaan op hun tandvlees zitten. Naast deze absoluut belangrijkste oorzaak doen andere factoren de ‘perfect storm’ waarin de Cubaanse economie zich vandaag bevindt, tot een orkaan uitgroeien:

- Weggevallen toerisme: Zowat een derde van de deviezen komt uit toerisme. Covid was daarom voor Cuba een heel grote economische opdoffer. Daarnaast waren er de pestmaatregelen van Trump: verbod voor cruiseschepen, minimaliseren van rechtstreekse vluchten, bemoeilijken reistoelatingen… Het aantal toeristen daalde van 4,7 miljoen in 2018 naar 356.000 in 2021, dat is een daling met 82 procent. Op dit moment ligt het aantal toeristen nog op minder dan de helft van 2018.

- Een andere blokkade van de VS: die tegen Venezuela, een land dat Cuba van eerlijk geprijsde aardolie voorzag en goed was voor 33% van de Cubaanse export. Venezuela probeert zelf het hoofd boven water te houden en kan geen olie meer exporteren en nauwelijks bestellingen plaatsen in Cuba.

- Terugval van de medische samenwerking. Voor Cuba is medische samenwerking is een zeer belangrijke bron van inkomsten geworden. De VS doet er alles aan om die bron droog te leggen. Twee landen gaven daaraan gehoor: 6000 Cubaanse artsen werden door Bolsonaro de wacht aangezegd, hetzelfde gebeurde in Bolivia

-Veel middelen voor bestrijding covid. De Cubaanse aanpak van de coronacrisis was heel succesvol. In vergelijking met ons land waren er vier maal minder coronadoden. Maar dat heeft een prijs kaartje.

- Het eiland concentreerde erg veel middelen in de strijd tegen corona: veel arbeidsuren in tracing, quarantainemaatregelen, … geld om ondanks de supercrisis het medisch apparaat op peil te houden, zélf longventilatoren te produceren . ….

Tegelijk ontwikkelden de eigen toplabo’s vijf vaccins die met groot succes in eigen land werden toegepast en die Cuba ook uitvoert naar andere landen. Het rendement van die inspanningen ligt echter eerder laag, enerzijds omdat Cuba geen woekerprijzen wil vragen zoals Big Pharma doet, anderzijds omdat de internationale certificering voor een groot deel nog steeds op zich laat wachten. Daar is de invloed van de VS in veel van de bevoegde organismen wellicht niet vreemd aan.

- Oorlog in Oekraïne:

De wereldwijde logistieke problemen door corona houden nog steeds aan en worden nog verergerd door de boycot tegen Russische schepen. Overal komen bestellingen met veel vertraging aan en Cuba komt helemaal achteraan in het rijtje. Door de blokkade zijn Cuba’s aanvoerlijnen – uit China, Europa, … - veel langer en duurder dan nodig. 6000 containers betaalde goederen worden op het eiland verwacht maar staan voor onbepaalde duur in buitenlandse havens. Daarnaast raken – door de financiële boycot – andere bestellingen gewoon veel te laat betaald én met hoge transactiekosten….

Sterk stijgende voedsel- en energieprijzen – waarbij de oorlog vaak eerder voorwendsel dan oorzaak is - steken wereldwijd stokken in de wielen maar dreigen in ontwikkelingslanden tot nooit geziene hongersnoden te leiden. Dat zal in Cuba niet gebeuren omdat hun socialisme voor een zo eerlijk mogelijke verdeling van de schaarste zorgt: liever allemaal net (niet meer) genoeg, dan hongerlijders naast welgestelden. Dat maakt de beproeving voor iedereen er niet minder op maar dat ze solidair gedragen wordt helpt zeker wel om er tegen aan te gaan.

DE HARDE WAARHEID VERTELLEN

In zijn 1-meitoespraak in 2000 declameerde Fidel Castro het ‘concept van de revolutie’, met daarin o.a. de zin “Revolutie, dat betekent (…) nooit liegen”. Zaak is wel om de problemen en oorzaken correct te benoemen en te contextualiseren, en ook duidelijk aan te geven hoe men de problemen wil aanpakken. “We moeten altijd overwinnen met de waarheid”, zei president Díaz-Canel onlangs.

De Cubaanse partij en regering kennen de moeilijkheden en verbloemen ze niet. Op 14 juni hadden president Díaz-Canel en zijn regering een overleg met alle provinciegouverneurs waarin alle problemen werden besproken in verband met de inflatie, bevoorrading, productie en het werk om de rederijen de bestelde en betaalde grondstoffen op tijd te doen leveren. Ook de elektriciteitsvoorziening en de recente waterellende kwamen aan bod. Het vele water was dan wel goed voor bepaalde gewassen en om de voorraden aan te vullen, maar ze veroorzaakte ook veel schade aan huizen en wegen. En er wordt nog meer wateroverlast voorspeld.

Problemen moeten grondig en verstandig worden aangepakt, met grote zorg voor de bevolking. Elk verkeerd antwoord op een probleem, elke incompetentie van een ambtenaar of een instelling maakt de toestand alleen maar moeilijker. Leidinggevenden moeten op het terrein zijn en luisteren, verklaren, concreet uitleggen en zo mogelijk oplossingen vinden. Ze moeten een beroep doen op de partijmilitanten en het volk. Geen enkele van hen mag onverschillig zijn.

In de afgelopen weken en maanden trokken de hoogste partijleiders naar verschillende provincies om te onderzoeken hoe de besluiten van het laatste partijcongres werden uitgevoerd. Luisteren naar en steunen op het volk zijn daarbij sleutelbegrippen.

Tegelijk roemt de president het geleverde werk: arbeiders, zoals die in de elektriciteitsvoorziening, kloppen overuren, boeren oogsten met man en macht, de wegenwerkers die de schade door de overstromingen herstellen... De regering en lokale overheden werken keihard om dringendste problemen op te lossen , het programma voor renovatie van achtergestelde wijken wordt voortgezet, .. er gebeurt echt wel heel veel.

KLAGEN EN PROTESTEREN

Niemand moet een Cubaan leren om te klagen en problemen te benoemen. En dat mag. Vandaag vermenigvuldigen sociale media het bereik daarvan enorm. Buitenlandse mainstreammedia berichten gretig over het minste probleem in Cuba, zelfs als het in de VS veel slechter gaat.

Regering en partij(militanten) antwoorden. De buitenlandse inmenging en manipulatie is reëel, maar dat mag er natuurlijk niet toe leiden dat mensen die wantoestanden of problemen aanklagen gemakkelijkheidshalve als betaalde agenten worden weggezet. Klachten en de problemen krijgen zoals steeds – en steeds meer via de algoritmes van de sociale media – de meeste aandacht.

VEERKRACHT EN VERTROUWEN

Het feit dat de grote meerderheid van de Cubanen volhouden te midden deze crisis komt buiten Cuba nauwelijks aan bod. Nochtans steken veel gewone mensen overal en ondanks hun eigen moeilijkheden, de handen uit de mouwen.

Zo was de president op zaterdag 18/6 nog op bezoek in de wijk El Fanguito, in het westen van Havana, langs de rivier Almendares. Daar loopt al een tijd een programma om samen met de wijkbewoners nieuwe woningen te bouwen, in de eerste plaats voor de mensen vlakbij de rivier die opnieuw water binnen kregen twee weken geleden. Tegelijk moet de rivier er snel gesaneerd worden: vuil en de brokken van een eerder ingestorte brug verwijderen.

Diaz-Canel drong erop aan dat de nieuwe woningen in nauw overleg met de buurtbewoners zouden ontworpen worden en dat mensen overtuigd worden van het belang iets verder weg van de rivier te verhuizen. Gelijkaardige projecten lopen in de wijken El Ponton en Cerro. Telkens drong de president aan op goeie communicatie en concrete participatie van de buurtbewoners.

“Ik ben ervan overtuigd dat we zullen overwinnen, zelfs in de slechtste omstandigheden. We kunnen het en we zullen het doen.”, stelt de president optimistisch. Aan ons om die bewonderenswaardige vechtlust van de grote meerderheid van de Cubanen te ondersteunen met concrete en politieke solidariteit. Steun het werk van onze beweging Cubanismo.be en word nu – meer dan ooit – lid.