Het is de ambitie van de bank om de uitstoot van broeikasgassen aanzienlijk te verminderen bij al haar kredieten en beleggingen. 

De resterende uitstoot zal geneutraliseerd of 'gecompenseerd’ worden door massaal te investeren in milieuprojecten die broeikasgassen uit de atmosfeer halen. Vanwaar dit ambitieuze engagement? “Door de klimaaturgentie hebben we gewoonweg geen andere keuze”, zegt Jacco Minnaar, Chief Commercial Officer van Triodos Bank. De doelstelling is duidelijk, het traject moet nog worden uitgetekend. Een stand van zaken.   

Volgens de wetenschappelijke gemeenschap moet de CO2-uitstoot die door menselijke activiteiten veroorzaakt wordt, tegen 2030 met 50 % dalen en tegen 2050 netto-nul bereiken, als we de opwarming tot 1,5 °C willen beperken en de ergste gevolgen van de klimaatverandering willen vermijden. Het huidige decennium zal dus beslissend zijn. 

We kunnen niet langer genoegen nemen met verre doelstellingen. “De tijd dringt en zonder krachtige en snelle actie worden de klimaatdoelstellingen van Parijs onhaalbaar.

Triodos Bank steunt het meest ambitieuze scenario van het akkoord van Parijs: de stijging van de wereldtemperatuur beperken tot 1,5 °C

“Dat zal eerlijk gezegd niet gemakkelijk zijn, zelfs niet voor een bank die duurzaamheid altijd centraal geplaatst heeft in haar activiteiten”, waarschuwt Jeroen Rijpkema, CEO van de bank, “maar ambitieuze doelstellingen en snelle acties zijn een absolute topprioriteit.”  

Triodos stelt het doel ‘As One to Zero’ voor 100 % van haar activiteiten, zowel voor de kredieten als voor de beleggingsfondsen, en dit zonder haar ambities op het vlak van sociale inclusie en biodiversiteit op te bergen.

Zero, zoals in ‘0’?

‘Netto-nul’ is een wetenschappelijk onderbouwde doelstelling op basis van de normen van de internationale ngo Science Based Targets Initiative (SBTi). 

Samengevat betekent dit dat de totale uitstoot van broeikasgassen (BKG, voornamelijk CO₂) van een organisatie lager dan of gelijk is aan het koolstofvolume dat ze permanent uit de atmosfeer verwijdert. 

Bovendien moeten die doelstellingen afgestemd worden op de 1,5 °C-doelstelling van Parijs. Zo’n 2.500 ondernemingen en financiële instellingen over heel de wereld hebben zich bij het initiatief aangesloten. Momenteel hebben 1.300 daarvan, waaronder negen financiële instellingen, gevalideerde doelstellingen. 

In een eerste fase moet de uitstoot van broeikasgassen berekend worden. Dat is niet eenvoudig. Want het gaat niet alleen om de directe uitstoot door de verbranding van fossiele brandstoffen (gas of stookolie van verwarmingsketels, machines en voertuigen) en de indirecte uitstoot die toe te schrijven is aan de productie van aangekochte elektriciteit, maar ook om de broeikasgassen die uitgestoten worden over heel de waarde- en toeleveringsketen van de onderneming, dus instroom en uitstroom (respectievelijk: de ‘scopes’ 1, 2 en 3 in het schema hieronder).

De uitdaging voor de hele economie is enorm. Voor de bank- en financiële sector komt het erop aan om zijn ‘scope 3’-uitstoot te verminderen, bij de uitstroom van financiële activiteiten zoals kredieten en investeringen.

Meten om vooruit te gaan    

Vooraleer een financiële instelling doelstellingen kan vastleggen om haar portefeuille koolstofvrij te maken en daarover beslissingen kan nemen, moet ze de koolstofuitstoot van haar financieringen en investeringen kennen. In 2016, kort na het akkoord van Parijs, heeft Triodos op dat vlak het initiatief genomen door samen met andere financiële actoren hetPartnership for Carbon Accounting Financials (PCAF) op te richten. Het PCAF heeft wereldwijd erkende normen opgesteld om de koolstofuitstoot van financieringen en investeringen te berekenen.
 

Om goed te begrijpen wat er op het spel staat, en de impact te meten, moeten we een onderscheid maken tussen verschillende begrippen:

• Gegenereerde uitstoot: uitstoot van broeikasgassen via de gefinancierde economische activiteiten. Het gaat over de koolstof die vrijkomt in de atmosfeer.
  
• Afgevangen of geabsorbeerde uitstoot: uitstoot van broeikasgassen die opgeslagen wordt in koolstofreservoirs zoals bomen, planten, de bodem, enz. In dat geval wordt er daadwerkelijk koolstof uit de atmosfeer verwijderd dankzij bosbouw- en natuurontwikkelingsprojecten die we financieren.
  
• Vermeden uitstoot: uitstoot van broeikasgassen die zou zijn voortgekomen uit energieproductie op basis van fossiele brandstoffen en die vermeden werd dankzij de hernieuwbare energie die we financieren. De vermeden uitstoot speelt een grote positieve rol, maar ze verwijdert geen koolstof die in de atmosfeer is opgeslagen. Daarom zetten we dit type uitstoot in onze grafieken en tabellen onder de gegenereerde uitstoot.

Ook al liggen de emissies van onze krediet- en investeringsportefeuille relatief laag in vergelijking met die van andere financiële instellingen, toch kunnen we aan de hand van de PCAF-analyse nagaan welke sectoren een hoge uitstoot hebben, die vraagt om de invoering van performante plannen voor uitstootvermindering.

De weg naar netto-nul

Op het vlak van investeringen zijn de eerste bakens uitgezet, namelijk het binnenbrengen van de SBTi-aanpak in de besprekingen met ondernemingen. “We moeten de koolstof-intensiteit van onze investeringen drastisch verlagen”, legt Hans Stegeman, Chief Investment Strategist bij Triodos Investment Management, uit. “Hier hebben we het niet over absoluut nul. We streven ernaar beter in staat te zijn om groei en reductie van de CO2-uitstoot met elkaar te verzoenen.” Momenteel analyseert een werkgroep de Triodos-fondsen. 

Ons doel is beter in staat te zijn om groei met verminderde CO2-uitstoot te verzoenen

Voor de kredieten liggen de zaken anders. Eva Wirtz, directeur Business Banking bij Triodos België: “Wanneer we met de PCAF-methodologie de CO₂-emissies van onze kredietklanten meten, zien we dat het grootste deel van de uitstoot voortvloeit uit het energieverbruik van hun gebouwen. Het gaat niet over klanten aan wie we kredieten verleend hebben om de bouw van nieuwe residentiële gebouwen te financieren (zowel woonkredieten als kredieten aan ondernemingen), want dat zijn per definitie kredieten die gericht zijn op de verbetering van de energieprestaties of het voldoen aan de beste energienormen. Het gaat eerder over gebouwen die de bank financiert voor organisaties met als hoofdactiviteit niet vastgoed maar gezondheid, cultuur, voeding of onderwijs. De echte uitdaging bestaat erin deze organisaties ervan te overtuigen om samen met ons de weg van netto-nul op te gaan, door ze aan te moedigen om hun energieprestaties te meten en ze te begeleiden bij hun investeringen om hun uitstoot terug te dringen.”  Eva Wirtz heeft er vertrouwen in: “Doordat we dezelfde waarden en bekommernissen delen, zoals het streven naar duurzaamheid, zouden we dit tot een goed einde moeten kunnen brengen.”

Wat dan met de woonkredieten? 

Dat is een belangrijke activiteit voor Triodos Bank in België. Maar om netto-nul te bereiken, volstaat het niet om bijvoorbeeld passiefgebouwen neer te zetten. Erik Kelhout, productverantwoordelijke in Nederland: “Het merendeel van de bestaande gebouwen zal er nog decennialang staan. Het is dan ook van cruciaal belang dat we bijdragen aan de aanpassing ervan.”

Daarom wil Triodos ook projecten financieren die de energieprestaties van minder efficiënte gebouwen verbeteren, ook al neemt daardoor tijdelijk de koolstofuitstoot van de bank toe. “En voor nieuwbouw willen we naar de volgende fase gaan: het gebruik aanmoedigen van biogebaseerde, hernieuwbare en herbruikbare materialen.”

Een waardevolle bondgenoot: de natuur

Dan rest nog de cruciale vraag van de ‘neutralisering’ van de resterende emissies. De door SBTi erkende neutralisering bestaat erin om duurzaam koolstof uit de atmosfeer te halen, met naleving van de doelstelling van 1,5 °C. Maar hoe halen we koolstof uit de atmosfeer? Momenteel garanderen afvangtechnologieën nog geen succes op grote schaal. En volgens de experts van het SBTi meten we niet hun eventuele negatieve gevolgen op sociaal en ecologisch vlak. Het risico bestaat dus dat ze de illusie in stand houden dat we kunnen doorgaan ‘zoals vroeger’.

Gelukkig hebben we een dierbare bondgenoot om de koolstofcyclus te reguleren: de natuur. Want ecosystemen beschikken over hun eigen bijzonder efficiënte koolstofreservoirs. Daarom wil de bank haar financiële steun voor natuurherstel en -behoud massaal optrekken. In dit domein heeft Triodos bijzonder inspirerende projecten gefinancierd. 

Riëlla Hollander, directeur van het Triodos Regenerative Money Centre: “SnowChange, in Finland, is een organisatie die verwoeste veengebieden opnieuw drassig wil maken omdat ze een enorme koolstofopslagcapaciteit hebben. De Duitse Wald Klima Standard ontwikkelt dan weer een nieuwe norm voor klimaatkredieten zodat kleine boseigenaars in Duitsland lokaal voor herbebossing kunnen zorgen, op een manier die aangepast is aan het klimaat en bevorderlijk voor de biodiversiteit.” 

We verwijzen ook naar het herstel van een vallei in het Duitse Ruhrgebied, waar de afvang van koolstof gepaard gaat met belangrijke bijkomende voordelen, zoals de bewezen toename van de biodiversiteit en de verbetering van het welzijn van de bewoners.
Ook de regeneratieve en biologische landbouw, die de koolstofopslag in de bodem verhoogt, zal op het niveau van de groep een belangrijke rol spelen. Riëlla Hollander: “Er zijn drie categorieën natuurlijke koolstofreservoirs: vegetatie, bijvoorbeeld bossen, de bodem, onder meer dankzij regeneratieve landbouw, en de oceanen. De natuurlijke koolstofcyclus wordt verstoord door de menselijke activiteit met haar directe uitstoot afkomstig van fossiele brandstoffen, maar ook via ontbossing, verstedelijking en intensieve landbouw die een impact hebben op de bodem.” 

In de toekomst zal een bosbeheerder niet alleen vergoed worden voor de houtproductie, maar ook voor de afvang van CO2

Het komt er dus op aan de natuur te beschermen en zo de koolstofopslag en de biodiversiteit te verbeteren. Maar menselijke activiteiten kunnen ook een positief effect hebben als we de natuur herstellen aan de hand van oplossingen die op de natuur gebaseerd zijn. Riëlla Hollander: “In de toekomst zal een bosbeheerder niet alleen vergoed worden voor de houtproductie, maar ook voor de afvang van CO₂. En een agro-ecologische boerderij zal haar inkomsten niet enkel uit de verkoop van voedingsstoffen halen, maar ook uit de zorg die ze aan de bodem besteedt, wat de water-retentie en de koolstofopslag bevordert.” 

Initiatieven om enthousiast van te worden, maar die vandaag nog geen realiteit zijn. En we moeten vermijden dat de neutralisering ongewenste gevolgen heeft voor mens en natuur. “Er is een groot verschil tussen plantages aanleggen van snelgroeiende bomen in monocultuur, en bossen laten groeien die rijk zijn aan biodiversiteit, sterk zijn en gunstig voor alle soorten, waaronder de mens.”

Triodos heeft bijzondere aandacht voor die evolutie. “Door de ontwikkeling van een koolstofmarkt zullen koolstofreservoirs een aanzienlijke financiële waarde krijgen, boven op hun intrinsieke waarde voor het natuurlijk erfgoed. Hierdoor zullen nieuwe businessmodellen ontstaan”, voorspelt Riëlla Hollander. De sector van op de natuur gebaseerde oplossingen staat nog in zijn kinderschoenen, het verdere verloop zal afhangen van onder meer de evolutie van de koolstofmarkt en van de wetgeving. Wordt dus vervolgd.

Er is een groot verschil tussen plantages aanleggen van snelgroeiende bomen in monocultuur, en bossen laten groeien die rijk zijn aan biodiversiteit, sterk zijn en gunstig voor alle soorten, waaronder de mens

Allemaal samen ...

“De netto-nul kunnen we alleen allemaal samen bereiken”, zegt Jeroen Rijpkema. Vandaar ‘As One’ in ‘As One to Zero’. Triodos wil op het niveau van de groep handelen en alle afdelingen hierbij betrekken, maar ook haar klanten en partners overtuigen om zich aan te sluiten bij de beweging. 

Ook de overheids- en regelgevende instanties moeten duidelijke signalen geven. Wat ze beginnen te doen. Dat is de voorwaarde om bijvoorbeeld regeneratieve landbouw rendabel te maken en om de energierenovatie van huurwoningen te beogen.

Landbouw: die mensen die hoop doen leven

Lees het artikel

De ambitie ‘As One To Zero’ is een enorme uitdaging, maar ook een noodzakelijke stap. De bank speelt al 40 jaar een voortrekkersrol in duurzame financiën en is het aan zichzelf verplicht om een leiderspositie in te nemen, legt Bevis Watts, CEO van Triodos Bank UK, uit: “In Glasgow heb ik kunnen vaststellen dat onze stem ertoe doet. De transparantie die we aan de dag leggen, zelfs als we toegeven dat we geen oplossing hebben over de hele lijn, wordt gewaardeerd. Die geloofwaardigheid moeten we benutten om de financiële sector in beweging te krijgen en een debat over netto-nul op gang te brengen in de politiek en de media.”

Bronnen:  
Science Based Targets, Foundation for science- bassed net-zero target setting in the corportate sector, Executive summary, 2020. 
plana.earth/academy 
www.epa.gov