Luchtvervuiling in Antwerpse binnenstad blijft veel te hoog

Antwerpen staat op de tweede plaats van Europese steden met de meeste vroegtijdige overlijdens door luchtvervuiling.

De Antwerpse actiegroep Recht op Lucht voerde in 2021 gedurende een gans jaar luchtmetingen uit in 12 straten. Wat blijkt nu uit de resultaten? In verschillende straten worden de wettelijk bindende Europese normen voor stikstof niet gehaald. In drie woonstraten is de luchtvervuiling zelfs erger dan langs de Antwerpse ring. Dit wijst nogmaals op de noodzaak van een sturend verkeersbeleid in de stad, maar het bestuur blijft dat koppig weigeren. Ondertussen voert Europa de druk verder op, maar blijft het wachten op een aangescherpt Vlaams luchtbeleidsplan.

Street canyons

De luchtvervuiling is vooral problematisch in de zogenaamde street canyons. Dat zijn smalle straten met hoge bebouwing en veel verkeer. Hier blijven de uitlaatgassen langer ‘hangen’. En dat blijkt ook uit de meetresultaten. De luchtkwaliteit is in verschillende street canyons zelfs slechter dan op de Antwerpse Ring. In verschillende straten wordt de wettelijk bindende Europese norm voor stikstofoxiden (40 μg/m3) overschreden. Die norm is dan nog vrij soepel. De gezondheidswaarde die de Wereldgezondheidsorganisatie aanbeveelt voor stikstof ligt vier keer lager, op 10 μg/m3. Die gezondheidswaarde wordt in Antwerpen nergens gehaald, zelfs niet in parken. Er is gewoon te veel autoverkeer in Antwerpen.

Schadelijk voor de gezondheid

De gemeten niveaus van luchtvervuiling zijn erg schadelijk voor de gezondheid. Zo staat Antwerpen op de tweede plaats van Europese steden met de meeste vroegtijdige overlijdens door luchtvervuiling. Volgens het Vlaamse Agentschap Zorg en Gezondheid zorgt de luchtverontreiniging in Antwerpen voor jaarlijks ongeveer 1000 extra astmapatiënten, 1000 tot 1500 extra diabetes type 2 patiënten, 150 acute luchtweginfecties bij baby’s, 40 bijkomende longkankerpatiënten, 50 mensen die levenslange en onherstelbare schade aan de longen oplopen (COPD).

Pleinenplan biedt soelaas

Het basisprobleem van de luchtvervuiling in Antwerpen en zeker in de street canyons, blijft te veel autoverkeer. Zolang dat niet aangepakt wordt, zal de luchtkwaliteit niet verbeteren. Een circulatieplan om doorgaand verkeer uit de woonstraten te weren, dringt zich op. Het pleinenplan van stRaten-Generaal is een goede aanzet voor zo’n circulatieplan, maar werd onmiddellijk afgeschoten door het stadsbestuur. Maatregelen om lokaal de verkeersintensiteit te verminderen zijn nochtans absoluut noodzakelijk om de gezondheid van de Antwerpenaren te beschermen.

Een andere optie is een sturend parkeerbeleid, met enkel bewonersparkeren op straat en tarieven die bezoekend autoverkeer naar Park and Rides aan de rand van de stad leiden. Zo staan de nieuw aangelegde P+R’s niet langer leeg. Tot slot is ook een opwaardering en een betere doorstroming van het openbaar vervoer in Antwerpen noodzakelijk om het autoverkeer te verminderen. Hopelijk zorgt het nieuwe Toekomstverbond op dit vlak voor vooruitgang.

Waar blijft het aangescherpt luchtbeleidsplan?

Omdat de normen voor stikstof nog steeds niet worden gehaald in Antwerpen, ontving Vlaanderen al in februari van vorig jaar een ‘met redenen omkleed advies’ van de Europese Commissie. Dat is de laatste stap voor een doorverwijzing naar het Europees Hof. In dit advies eist de Europese Commissie dat bijkomende verkeersmaatregelen worden genomen om de blijvende overschrijding van de norm voor stikstof ongedaan te maken. Daarom moet de Vlaamse overheid een nieuw, aangescherpt luchtbeleidsplan indienen bij Europa. We wachten ondertussen nog steeds op dat plan. Het zou in het najaar voorgesteld worden. In een gezamenlijk advies van de Mina-Raad en SERV werd door werkgevers, vakbonden, landbouwverenigingen en milieubeweging alvast een unaniem pleidooi gehouden voor de invoering van een kilometerheffing zodat het aantal afgelegde kilometers op de baan kan verminderen. Het maatschappelijk draagvlak daarvoor is dus groot.

En hopelijk zal de druk vanuit Europa er ook voor zorgen dat de geesten rijpen bij het Antwerps stadsbestuur om eindelijk werk te maken van een hedendaags verkeersbeleid, een grote stad waardig.