Egypte ontvangt delegaties van over de hele wereld voor de klimaatconferentie ‘COP 27’ van 6 tot 18 november. De conferentie wordt voorgesteld als een ‘Afrikaanse COP’ en dus een gelegenheid om te focussen op de mensen die het meest door de klimaatverandering worden getroffen. Terecht, maar dat moet verder gaan dan een PR-slogan, te beginnen met het aanpakken van de zorgwekkende toestand van de mensenrechten in het gastland.

Na de machtsovername door president al-Sissi in 2013 heeft de toenemende repressie van vreedzame dissidente stemmen Egypte stap voor stap in een regelrechte mensenrechtencrisis gestort. Het aantal personen die vastzitten louter omwille van hun activisme, journalistieke werk, rol als advocaat of academicus loopt in de duizenden. Daar kijken de Europese Unie en haar lidstaten liefst van weg onder het mom van de belangrijke rol die Egypte zou spelen voor regionale stabiliteit, terrorismebestrijding, migratiebeheersing en nu ook, de diversificatie van onze energiebronnen. Dat is kortzichtig en maakt de situatie alleen maar erger.

De draconische inperking van rechten en vrijheden in Egypte raakt ook klimaatdeskundigen en milieuactivisten. De ijzeren greep wordt alleen gelost voor maatschappelijke actoren die het eens zijn met het regime. Anderen wordt de mond gesnoerd. Nochtans is de bijdrage van het maatschappelijk middenveld voor het aanpakken van de klimaatcrisis cruciaal. Dat geldt ook voor deelname aan klimaatconferenties om te zorgen dat beslissingen voldoende ambitieus en rechtvaardig zijn. Deze COP zou dé gelegenheid moeten zijn om het middenveld van de meest getroffen regio’s aan het woord te laten, maar het Egyptische repressieve beleid maakt dat onmogelijk, niet alleen voor Egyptische maar ook voor andere internationale stemmen. De Verenigde Naties klaagden al aan dat er allerlei administratieve en financiële barrières zijn opgeworpen om de deelname van buitenlandse middenveldorganisaties te bemoeilijken.

De bijdrage van het maatschappelijk middenveld bij het aanpakken van de klimaatcrisis is cruciaal.

Als antwoord op de -al bij al beperkte- internationale kritiek, hebben de Egyptische autoriteiten COP 27 aangegrepen om uiteindelijk toch een aantal hervormingen en zelfs een heuse nationale strategie voor mensenrechten aan te kondigen. Dat blijkt vooral window dressing die tot weinig reële verandering leidt. Er werden sinds april 2022 bijvoorbeeld wel naar schatting 676 mensen vrijgelaten, maar tegelijk werd van veel meer mensen de arbitraire detentie verlengd of hernieuwd.

Er is dan ook een veel diepgaandere verandering in Egypte nodig. Te beginnen met het vrijlaten van alle mensen die arbitrair worden vastgehouden omdat ze hun recht claimden op vrijheid van meningsuiting, vreedzame vergadering en vereniging. Daarnaast moet Egypte de wetgeving over middenveldorganisaties herzien en komaf maken met het gecreëerde angstklimaat. Ook persvrijheid is een sleutel voor verandering. Bijna alle mediakanalen staan vandaag onder controle van het regime, wat onafhankelijke berichtgeving onmogelijk maakt.

Om die verandering af te dwingen, ligt een belangrijke rol weggelegd voor België en andere internationale partners van Egypte. Voor, tijdens én na COP 27 moeten onze vertegenwoordigers alle beschikbare hefbomen gebruiken om de mensenrechtensituatie in Egypte aan te kaarten en te verbeteren. Aandacht voor de gefnuikte stem van het middenveld is daarbij cruciaal. Want klimaatrechtvaardigheid is alleen mogelijk als er voldoende ruimte is voor maatschappelijke stemmen en als mensenrechten worden gerespecteerd.