De vakbonden hielden op 9 november een stakingsdag voor de versterking van de koopkracht. Met een inflatie die inmiddels al voorbij de 12% galoppeert en vooral fel gestegen energieprijzen, vrezen veel mensen voor moeilijke wintermaanden. Hogere lonen voor bepaalde sectoren die goed boeren in deze crisis en het behoud van de index zijn belangrijke manieren om de koopkracht te beschermen. Premies voor isolatie of tegemoetkomingen aan hoge energiefacturen helpen ook de bittere pil verzachten.

Maar het steekt toch de ogen uit dat de koopkracht van de mensen voor een deel wordt aangetast door het ‘oorlogsprofitariaat’. Zoals in elke oorlog zijn er vooral verliezers, maar er zijn ook altijd een aantal winnaars, zoals de energiebedrijven, de wapenindustrie en de grote spelers binnen de agrobusiness. Zo zijn de voedselprijzen volgens de internationale Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) dit jaar met 20% gestegen.

345 miljoen mensen in de wereld -voornamelijk in het mondiale Zuiden- verkeren in acute voedselonzekerheid, een verdriedubbeling in vergelijking met de periode voor COVID-19. Daar staat tegenover dat vier agro-reuzen die samen meer dan driekwart van de mondiale graanmarkt controleren hun omzet en winsten sterk hebben zien stijgen.

In de energiesector gaat het nog harder. Het Britse Shell, een van ‘s werelds grootste oliemaatschappijen, boekte dit jaar al 30 miljard dollar aan winsten. Dat is bijna het equivalent van het Belgisch overheidstekort. De Amerikaanse oliereus ExxonMobil stevent dit jaar zelfs af op een winst van 50 miljard dollar. Het Franse TotalEnergies boekte het afgelopen kwartaal dan weer een winst van 9,9 miljard dollar. Het bedrijf, dat ook een belangrijke gasleverancier is in België, kondigde eerder dit jaar aan dat het 2,6 miljard euro zal uitkeren aan zijn aandeelhouders. Ook andere energiegiganten plannen een verhoging van de winstuitkeringen en voorzien maar magere investeringen in propere energiebronnen.

De prijsstijgingen zijn niet alleen het gevolg van een dalend aanbod of een groeiende vraag. Ze worden verergerd door speculatieve aandelenmarkten en zijn een gevolg van de monopoliepositie waarover deze multinationals beschikken.

Om de haverklap serveren de media ons 'tips' om de energiefactuur te doen dalen: het deksel op de pot houden tijdens het koken, spaardouchekoppen, toestellen uitschakelen in plaats van in stand-by te laten staan, de thermostaat een graadje lager, enzovoort. En voor wie geld heeft: zonnepanelen, een warmwaterpomp en isolatie. Deze maatregelen hebben alvast het voordeel dat ze niet alleen de energiefactuur, maar ook het verbruik doen dalen. Dat is een goede zaak voor het klimaat, maar ze nemen de oorzaak van de gestegen kosten niet weg, noch veranderen ze iets aan de private monopoliehouders van de energievoorziening. Die maken niet alleen megawinsten, maar vertikken het al jaren om te investeren in de noodzakelijk omschakeling naar duurzame en klimaatvriendelijke energiebronnen.

Om het even simpel te stellen. We zitten in de perverse situatie dat de overheid (wij dus) zich in de schulden moet steken om bv. via een tegemoetkoming aan de energiefacturen van de burgers de winsten van de private energiesector te spijzen. Het afromen van de overwinsten moet dat gedeeltelijk compenseren, maar dat is lang niet voldoende en het zet de sector er evenmin toe aan om maatschappelijk verantwoord en duurzaam te ondernemen. Het is m.a.w. vooralsnog wachten op tips die antwoorden bieden op vragen als: hoe vermijden we dat energiemultinationals artificiële schaarste doorrekenen in de prijzen om megawinsten te boeken? Hoe zorgen we ervoor dat de energieproductie meer het publiek belang, mens en planeet dient? En wellicht de belangrijkste vraag: hoe zorgen we dat de energieprijzen terug betaalbaar worden?

Een eerste tip aan de vakbonden in Europa: neem een wapenstilstand en onderhandelingen voor Oekraïne mee op in de eisen en kom er ook mee op straat. De economische crisis die de wereld in een recessie dreigt te brengen, is immers het gevolg van de illegale Russische invasie van Oekraïne én de economische oorlog die zich op dat conflict heeft geënt (met sancties en tegensancties). Een vlug einde maken aan het geweld in Oekraïne is niet alleen noodzakelijk om het enorme verlies aan jonge levens in beide kampen een halt toe te roepen, maar is wellicht ook de beste maatregel om de koopkracht van de mensen te beschermen.

Er circuleren wel degelijk wat voorstellen daartoe, maar die halen verbazend genoeg niet de mediakolommen, noch het politieke debat - de intimidatie tegen wie oproept tot vredesonderhandelingen is daar niet vreemd aan. Een werkgroep in de schoot van het Vaticaan heeft bijvoorbeeld een voorstel uitgewerkt dat zowel tegemoet kan komen aan Kiev, als aan de Donbass-regio’s, waar de oorlog in 2014 als een nationalistisch conflict begon. In de woorden van Paus Franciscus: "Laat de wapens zwijgen en de voorwaarden worden gezocht voor onderhandelingen die kunnen leiden tot oplossingen die niet met geweld worden opgelegd, maar waarover een akkoord kan worden gesloten dat rechtvaardig en stabiel is".

Om een gevaarlijke (nucleaire) escalatie, nog meer bloedvergieten en een doorgedreven destabilisatie van de Russische federatie te voorkomen zal er onvermijdelijk ook gezocht moeten worden naar een ‘eerbare’ uitweg voor Rusland. Hoe dan ook, het einde van de vijandelijkheden, zou tevens het einde van de internationale fallout van deze oorlog betekenen, waaronder de algemene aantasting van de koopkracht en de stijging van de extreme armoede en honger in het globale Zuiden.

Afgelopen weekend stapten 100.000 mensen in de straten van Rome in een manifestatie die opriep tot een wapenstilstand en onderhandelingen, en die tegelijk een uiting was van solidariteit met Oekraïne, evenals een veroordeling van de Russische agressie. Dat er zoveel mensen op straat kwamen was mede te danken aan de actieve mobilisatie door de vakbonden. In hun oproep benadrukten ze de zware wereldwijde sociale en milieukosten van de oorlog. “De oorlog slokt alles op en blokkeert de hoop op een rechtvaardigere en duurzamere toekomst voor komende generaties.”