Heleen De Smet van Bond Beter Leefmilieu en Annick Hirschböck van de Vlaamse Parkinson Liga waarschuwen voor de gezondheidsimpact van pesticiden.

Meer dan 30.000 Belgen strijden momenteel tegen de ziekte van Parkinson, een complexe ziekte waar momenteel nog geen genezing voor bestaat. Al jarenlang wijzen onderzoeken op de link met het gebruik van pesticiden. Dat maakt landbouwers in het bijzonder extra kwetsbaar. In Frankrijk is de ziekte dan ook al tien jaar erkend als beroepsziekte. Minister van Landbouw Clarinval stemde in oktober op Europees niveau vóór de verlenging van de tijdelijke vergunning van schadelijke pesticide glyfosaat, nochtans lijnrecht tegen het regeerakkoord in. Hoe leggen we toekomstige generaties uit dat we ons bewust waren van de potentieel schadelijke effecten, maar dat we niet ingrepen?
De ziekte van Parkinson is een hersenziekte waarbij bepaalde zenuwcellen in de hersenen langzaam afsterven. Hierdoor kan het ziektebeeld uiteenlopend zijn: gaande van trillende handen tot ernstige depressies. Op dit moment is er geen eenduidig antwoord op de vraag wat dé oorzaak is. Individuele gevallen van de ziekte van Parkinson zijn het gevolg van een complexe wisselwerking tussen genetica, omgevings- en andere factoren. Wel wordt Parkinson vaak gecatalogeerd als een man-made ziekte, een ziekte gecreëerd door de mens. Verschillende onderzoeken leggen de link met toxische stoffen. In 2021 uitte een rapport van het befaamde Franse onderzoeksinstituut Inserm “een sterk vermoeden” dat er een link is tussen bepaalde pesticiden en minstens zes verschillende ziektebeelden, waaronder prostaatkanker, lymfeklierkanker en de ziekte van Parkinson.

Cocktaileffect
Pesticiden worden in de conventionele landbouw ingezet als strijdmiddel tegen schimmels en insecten. Er zijn verschillende aanwijzingen dat landbouwers die met pesticiden werken een grotere kans hebben om ziekten te krijgen die het zenuwstelsel aantasten, zoals Parkinson.

Het RIVM, het Nederlandse nationale instituut voor volksgezondheid en milieu, meent dat de huidige Europese testprocedure naar potentieel schadelijke bestanddelen onvoldoende inzicht geeft of een stof een (kleine) verandering in de hersenen kan veroorzaken. Bovendien ontstaan complexe neurologische ziektes vaak door een combinatie aan verschillende factoren, wat het moeilijk maakt om al voor de goedkeuring te bepalen of een stof een aandoening kan veroorzaken of niet. Meer onderzoek, parallel met doortastende maatregelen, is dringend nodig. In het bijzonder leidt glyfosaat in België tot zorg. Terecht werd het gebruik hiervan voor particulieren verboden, maar voor landbouwers tot op vandaag nog altijd niet. Terwijl we wachten op wetenschappelijk onderzoek dat de risico’s verder in kaart brengt, gaat de blootstelling verder.

Blijven we bewust de risico’s negeren?
Dit jaar loopt de vergunning van glyfosaat af. Minister van Landbouw Clarinval stemde in oktober in de Europese Commissie, compleet tegen het regeerakkoord in, vóór de tijdelijke verlenging van glyfosaat. Het regeerakkoord stelt nochtans dat de federale regering “een ambitieuze houding ten opzichte van de reductie van chemische middelen zal aannemen”. De houding van de federale minister van landbouw mag helaas niet verbazen: ook bij eerdere beslissingen en stemmingen m.b.t. pesticiden, zoals die over de beperkingen voor giftige stof en “bee killer” sulfoxaflor, stemde hij tegen de bescherming van bestuivers. Nochtans betalen we jaarlijks in België 4,4 miljard aan gezondheidskosten die gelinkt zijn aan hormoonverstoorders, waarvan pesticiden het gros vormen. In Frankrijk en Italië is Parkinson dan ook al langer erkend als beroepsziekte voor landbouwers, in Duitsland onderzoekt men al jaren de piste. Duitsland voert trouwens een verbod op glyfosaat door vanaf 1 januari 2024. Minister Clarinval blijft hier voorlopig de pesticidenlobby volgen, en negeert hierdoor het risico op gezondheids- en de biodiversiteitsschade.

Op die manier blijven we onze leefomgeving vergiftigen en stelt ons land bewust de economische belangen van de pesticidenlobby boven die van onze gezondheid. Uit voorzorg moeten potentieel gevaarlijke bestrijdingsmiddelen verboden worden en de residuen uit het milieu gezuiverd.

Nu dinsdag stemmen de Europese lidstaten opnieuw over glyfosaat, aangezien de nodige meerderheid niet bereikt werd. Een kans voor minister Clarinval om zijn fout recht te zetten en deze keer wel het regeerakkoord te volgen. In de tussentijd kunnen collega’s minister Vandenbroucke en minister Khattabi kleur bekennen en ook hun verantwoordelijkheid in dit dossier sterker opnemen.