Xi, covid en de vonk van Mao

“Eén vonk kan de ganse vlakte in vlam zetten”. Mao Zedong.

“Xi Jinping, ga weg”. Het is nog maar een zeer geïsoleerde kreet. Maar dat er Chinezen zijn die dit zondag op straat, in het openbaar, durven roepen, is een tekentje aan de wand. Het ongenoegen over Xi’s beleid, niet alleen ten overstaan van de covid-pandemie, neemt vooral onder jongeren toe. Het 20ste congres van de Communistische Partij van China heeft dat tij zeker niet doen keren.

Wijdverspreid protest

De aanleiding tot de protesten in enkele Chinese steden: het covid-zero beleid dat massaal isolement oplegt. Zolang dat kon verantwoord worden met goede resultaten (laag aantal besmettingen), waren de frustraties beperkt. Nu de resultaten uitblijven, komt het verzet massaler en openlijker los.

Vooral, het zijn geen geïsoleerde protesten meer. De protestbesmetting verspreidt zich snel, van stad naar stad. Een brand in Urumqi, Xinjiang, kostte aan tien mensen het leven omdat ze volgens bewoners door de covid-restricties niet tijdig konden gered worden. Dat nieuws maakte van frustratie echte woede die op talrijke plaatsen is losgebarsten. Die protesten volgen op de acties eerder deze week van de arbeiders bij Foxconn, Zhengzhou, die tegen het covid-beleid van dit strategisch bedrijf protesteerden.

Leeg blad

Bij de partijleiding kennen ze allemaal de uitspraak van Mao dat één vonk de vlakte in vlam kan zetten. Het nieuws over de brand en de protesten in Urumqi is alleszins als een vonk overgeslagen naar verscheidene steden. In Shanghai kregen honderden studenten snel bijval van veel anderen, om niet alleen het covid-beleid maar ook het autoritair bewind in zijn geheel aan te klagen. “Xi Jinping, ga weg” en “Weg met de Communistische Partij” populaire leuzen.

In Nanjing hielden studenten gelijkaardige actie. Aan de universiteit Tsinghua, waar Xi studeerde, zongen actievoerende studenten uit protest de ‘Internationale’. Er waren acties in Wuhan, Guangzhou en andere steden. In meer dan 50 universiteiten kwamen studenten de straat op om een versoepeling van de covid-restricties en meer vrijheid in het algemeen te eisen. Op verscheidene plaatsen staken manifestanten lege bladen papier omhoog; een manier om te proetsteren tegen de censuur en het platleggen van Internetsites, maar ook om te ontsnappen aan repressie: er staat immers niets verboden op.

Frustraties

Het is natuurlijk (nog) geen Chinese Lente zoals in 1989. Maar er is niet alleen de covid-politiek die kwaad bloed zet. De man die net voor het partijcongres in Peking op een brug Xi Jinping en de Partij aanviel, haalde met zijn zeer kortstondige éénmansactie tientallen miljoenen internetmeldingen. Idem voor een man die vorige week in Chongqing het autoritair bewind en de armoede aanklaagde. Zelfs het China van de almachtige Xi kan dat niet tegenhouden. Alleen zo kunnen misnoegde Chinezen hun gevoel van onmacht een beetje doven.

Er zijn zoveel andere frustraties. Voor jongeren met een hogere opleiding wordt het steeds moeilijker werk te vinden in overeenstemming met de opleiding. Jeugdwerkloosheid neemt gestaag toe. Bijna één op vijf (18,4%) van de jongeren tussen 16 en 24 heeft geen werk. Degenen die in precaire banen zitten en vaak zeer deeltijds of geen werk hebben, worden daarin niet meegerekend. In die context lijken de groeiende ongelijkheden nog onrechtvaardiger.

Preuts

Xi voert ook al enkele jaren een beleid van ‘preutsheid’. TV, muziekwereld, film en dergelijke hebben steeds meer met censuur te maken. De wereld van vermaak wordt meer en meer gestroomlijnd, ook in die sector wordt dissidentie niet geduld. In de zomer van 2021 werden enkele richtlijnen uitgevaardigd om in de wereld van tv, film, muziek enz. te waken over de politieke correctheid van de deelnemers, om uitspattingen te weren, om idolatrie tegen te gaan, om de traditionele cultuur te promoten en om positieve shows te brengen.

Het 20ste partijcongres bracht onlangs alvast een “positieve show”. Xi Jinping kreeg er tegen de regels in, een derde ambtstermijn, met uitzicht op langer. Hij omringde zich met een club van 25 hem zeer toegewijde mannen, waarmee hij aangaf dat er voor vermaledijde westerse waarden als feminisme, geen plaats is in de Communistische Partij. Voor veel jongeren een illustratie van een verkalkend regime.

Wat kan het systeem Xi tegenover dit, weliswaar zeer beperkte openbaar protest, stellen? De restricties rond covid versoepelen, met het risico dat zijn geloofwaardigheid terzake in het gedrang komt? Of vasthouden aan de regels, er met de harde hand tegen ingaan, en de frustraties aanwakkeren. Autoritaire regimes hebben meestal de neiging om voor de makkelijkste weg, repressie, te kiezen.