De volgende fase van de lage-emissiezones in Vlaanderen krijgt een jaar uitstel en voor tweewielers is er nog steeds een vrijkaart. Dit staat haaks op de ambities in de beleidsnota van Minister van Omgeving Zuhal Demir. Wel positief: de sociale tegemoetkomingen worden verruimd, en net als in Brussel worden diesel (2031) en benzine (2035) op termijn uit de dichtbevolkte zones geweerd.

Geluidsoverlast en luchtvervuiling, het zijn beiden silent killers in onze dichtbevolkte steden. Vandaar de noodzaak van lage-emissiezones (LEZ) die stelselmatig de meest vervuilende wagens weren, op zijn best in combinatie met kwalitatief openbaar vervoer en veilige fietsinfrastructuur. Antwerpen en Gent leren ons dat dit werkt. De LEZ zorgen er voor een versnelde vergroening van het wagenpark, waarbij vooral de oude dieselwagens zonder roetfilter sneller uit het straatbeeld zijn verdwenen. Daardoor daalde de roetuitstoot in Antwerpen dubbel zo snel als te verwachten zonder LEZ, een verademing voor de longen van ‘t Stad. Het positieve effect op luchtkwaliteit en gezondheid verklaart de populariteit van LEZ in Europa. Het aantal zones nam op drie jaar tijd toe met 40%.

Gezondheidswinsten in tijden van crisis

De Vlaamse Regering stelt nu een aantal belangrijke wijzigingen aan het Vlaamse LEZ-kader voor. Eén van de aanpassingen is de versterking van een aantal sociale regels: een verruiming van het sociaal tarief en een uitzondering voor mantelzorgers voor mensen met een beperking. Terecht, want het is moeilijk balanceren tussen gezondheidswinsten en de sociale kosten. Toch is die winst net voor lage-inkomensgroepen groot. Zij wonen vaker in wijken met veel verkeer en zijn ook kwetsbaarder voor de effecten van luchtvervuiling. Bovendien is het wagenbezit bij de laagste inkomens een stuk lager dan gemiddeld.

Omgekeerd geldt wel dat de sociaal kwetsbare huishoudens die wél een wagen hebben, ook het hardst getroffen worden door de LEZ. In tijden van crisis gaat dat over een sterk groeiende groep stadsbewoners. Ze beschikken niet over de middelen om te investeren in een nieuwe wagen, die ze vaak nodig hebben voor hun woon-werkverkeer. Daarom zijn sterke flankerende maatregelen onontbeerlijk in elke LEZ, zoals een doelgerichte, effectieve slooppremie en meer betrouwbaar en betaalbaar openbaar vervoer.

Uitgestelde stikstofwinst

De LEZ brachten belangrijke beterschap voor roet, maar de stikstofconcentraties in Antwerpen en Gent blijven wel nog veel te hoog. Daarvoor is de volgende fase van de LEZ cruciaal, wanneer enkel nog Euro 6 diesels en Euro 3 benzinewagens binnen mogen. Deze volgende fase zou mooi gelijk lopen met de regels in het Brussels Gewest - nogal wiedes in ons kleine Belgenland. Helaas: Vlaanderen kiest nu voor een vertraging van deze volgende fase, met een jaar lang extra stikstofemissies als gevolg. Dat terwijl het doel van LEZ juist het brengen van versnelling is.

Tweewielers krijgen vrijkaart

De wagens, bestelwagens en bussen moeten vergroenen, maar de brommers en moto’s niet? Dat houdt geen steek. Sommige tweewielers stoten tientallen keren meer fijnstof uit dan is toegelaten voor de nieuwste wagens en veroorzaken heel wat geluidsoverlast. Er is bovendien een ruim aanbod aan betaalbare en milieuvriendelijke modellen. Zoals het Brussels Gewest aantoont is de opname van tweewielers in de LEZ-kalender perfect mogelijk. Het is een gemiste kans dat Vlaanderen haar ambities uit de Clean Power for Transport-visie niet verder zet.

Juiste beslissingen

Waar Vlaanderen wel de juiste kaart heeft getrokken, is bij het schrappen van de uitzondering voor plug-in hybrides en de tijdige keuze voor een zero-emissie toekomst. Vanaf 2031 kunnen dieselwagens de LEZ niet meer binnen en vanaf 2035 zijn enkel elektrische wagens nog welkom. Net als in Brussel wordt de LEZ op lange termijn dus een zero-emissie zone, of toch wat de wagens betreft.

Breder mobiliteitsbeleid

Om van de LEZ een geslaagd maatschappelijk instrument te maken, zijn niet alleen sterke sociale maatregelen, een stabiele kalender en de opname van tweewielers nodig. Tot echte leefbare steden voor elke inwonersgroep komen we pas door LEZ in te zetten als tandwiel binnen een goed gesmeerde mobiliteitsaanpak. Hierin horen zeker thuis: weldoordachte circulatieplannen, kwalitatief en emissievrij openbaar vervoer en zone 30 binnen de bebouwde kom.