Deze federale regering had zich voorgenomen om komaf te maken met fossiele subsidies, en eindelijk werk te maken van een vergroening van de fiscaliteit. Om sociale onrust te vermijden, deed Vivaldi tijdens de energiecrisis net het omgekeerde. Ook het huidige voorstel om de energiebelastingen te hervormen, levert op dit vlak voorlopig niets op. De klok tikt voor ‘de groenste regering ooit’. Bij verder uitstel dreigt afstel. 

Goedkope fossiele brandstoffen versterken onze afhankelijkheid en maken ons kwetsbaar voor volatiele markten. Als we nooit meer een energiecrisis zoals in 2021 willen meemaken, moeten we zo snel mogelijk af van gas als warmtebron. 

Daarvoor is een hele batterij beleidsmaatregelen nodig. Maar ook ons belastingsysteem moet sturen richting elektrisch rijden en verwarmen, en op dat vlak is België al jaren één van de slechtste leerlingen van de klas. In België maken we gas goedkoop en elektriciteit duur. Deze regering had zich voorgenomen om daar eindelijk iets aan te doen, maar daar is in de praktijk nog weinig van terechtgekomen.

In het gloednieuwe voorstel van minister van financiën Vincent Van Peteghem wordt in plaats van een BTW tarief van 21%, het lagere BTW tarief van 6% permanent en komen er accijnzen. Van Peteghem rekende voor dat het de gasfactuur met tientallen euros per maand zal verminderen in vergelijking met het oude systeem. De hervorming wordt verkocht als een sociale, ecologische maatregel die ook nog eens budgetneutraal is.

Van verduurzaming is echter weinig sprake is. Het nieuwe accijnstarief op elektriciteit is veel hoger dan dit op gas, en er is geen systeem om dit structureel te corrigeren. Alleen bij lage gasprijzen treedt een ‘omgekeerde’ cliquet in werking, met een beperkte lastenverhoging tot gevolg. Omdat er een 'basisverbruik' is voor zowel voor gas als elektriciteit, krijgen gebruikers van fossiele verwarming een dubbel voordeel in vergelijking met wie zich verwarmt op elektriciteit Het voorstel tot accijnshervorming is in haar huidige vorm daarom een enorme gemiste kans. 

Wat nu op tafel ligt, kost bovendien elk jaar handenvol geld, alleen dit jaar al meer dan €700 miljoen. Nochtans: schulden maken om gas voor iedereen goedkoop te houden, is overduidelijk geen goed idee. Gebruik dat geld liever voor gerichte sociale ingrepen. Of om de 1 miljoen Belgen die vandaag gebruik maken van het sociaal tarief toegang te geven tot zonnestroom en zuinige woningen. Dat niet alle bevoegdheden federaal zijn, of dat de gewestelijke heffingen nog zwaarder wegen,  is geen excuus. De meerderheid van de federale regeringspartijen regeert mee in de regio's, en moet ook daar maar eens flink op tafel kloppen. 

Tot slot is elke euro voor lage gasfacturen er één dit je niet in renovaties of ziekenhuizen kan investeren.

Zorg meteen voor een taxshift van elektriciteit naar brandstoffen, of beslis dat deze shift zich de komende vijf tot tien jaar voltrekt. België kan ook anticiperen op de Europese koolstoftaks die er sowieso aan zit te komen vanaf 2027. Beide pistes kunnen gepaard gaan met gerichte uitzonderingen of ander flankerend beleid. 

De oproer over het snel ongedaan maken van de BTW korting is verontrustend en symptomatisch voor het beleid dusver. Als de regering het  in een context van forse prijsdalingen, niet aandurft om een zeer beperkte accijns in te voeren op gas, hoe gaat ze dan ooit een taxshift van elektriciteit naar gas en mazout verwezenlijken? Waarom zouden we accijnzen op elektriciteit invoeren die we binnenkort willen verlagen? 

De taxshift van elektriciteit naar fossiel moet nu van start gaan. Veel kansen om zo’n hervorming door te voeren resten immers niet meer. Uitstel van een beslissing verplaatst het debat naar de herfst van 2023, wanneer de kiescampagnes zich al op gang trekken. De kans op een fiscale trendbreuk is op dat moment allicht verkeken.

William Todts, directeur Transport & Environment
Benjamin Clarysse, beleidscoördinator, Bond Beter Leefmilieu