Bijna een jaar nucleair pingpongen geeft weinig vertrouwen in een veilige afloop

Een chaotisch politiek debat, een schijnconsultatie, uitstel van veiligheidswerken, ... Het schept weinig vertrouwen in dit nieuwe morrelen aan de kernuitstap.

De jongste kernreactoren langer openhouden, of toch niet? Of de oudste nog even rekken? Wat moet de bevolking na een jaar politiek improvisatiewerk nog geloven? De burger kan zich binnenkort uitspreken: op 20 maart start de bevraging over de uitgestelde kernuitstap, nog vóór een finaal akkoord hierover tussen Engie en de regering. Dé gelegenheid dus om eraan te herinneren dat kernenergie geen quick fix biedt voor de bevoorradingszekerheid de komende jaren.

Plan A en Plan B

Even terug naar 2003. De wet op de kernuitstap gaat voor een kernenergievrij België tegen 2025, een doelstelling die door alle volgende regeringen werd bevestigd. Onvoldoende voorbereiding leidde echter tot een capaciteitstekort rond 2025, dat pas onder de huidige minister van Energie, Tinne Van der Straeten, werd aangepakt via een marktmechanisme voor staatssteun (CRM) voor onder meer twee nieuwe gascentrales. Dat was plan A, van toepassing tot de wereld een jaar geleden grondig veranderde.

Op 18 maart 2022, drie weken na het begin van de oorlog in Oekraïne, stapte de federale regering plots over op plan B. Door de nucleaire problemen in Frankrijk en om gas te besparen moesten de twee jongste reactoren, Doel 4 en Tihange 3, tien jaar langer draaien. BBL en Greenpeace bekritiseerden dit plan B en vroegen een nationaal energiepact mét volledige kernuitstap tegen 2025.

Bovendien kwam dit politieke besluit rijkelijk te laat. De voorbereiding voor een langere uitbating vergt ongeveer vijf jaar. De nucleaire waakhond FANC achtte een verlenging vanaf 2025 tot 2035 mogelijk, mits een ambitieuze planning en snelle start. De derde grote speler in dit verhaal, uitbater Engie, wil echter pas na een bindende overeenkomst met de voorbereidingen beginnen. Zo werd de datum voor heropstart opgeschoven naar eind 2026.

Geen overeenkomst

Zeggen dat de onderhandelingen tussen de federale regering en Engie niet van een leien dakje lopen, is een understatement. Geen enkele tussentijdse deadline is gehaald. Nu, een jaar later, is er nog steeds geen bindende overeenkomst en intussen heerst ook onzekerheid of Doel 4 en Tihange 3 op tijd klaar zouden zijn voor de winter van 2026-’27. Het grootste obstakel zijn de kosten voor de ontmanteling van de reactoren en de berging van het kernafval. Engie wil zijn verantwoordelijkheid hiervoor geplafonneerd zien, maar zo dreigt de belastingbetaler op te draaien voor de meerkost. Ook de deadline van 15 maart om hierover een overeenkomst te vinden werd trouwens niet gehaald. Pas eind juni zou alles dan juridisch afgeklopt zijn - het ultieme go/no-go-moment voor een verlenging.

Nieuwe ideeën

Intussen heerst er hoogspanning in de Wetstraat. Volgens netbeheerder Elia kunnen onbetrouwbare Franse reactoren voor tekorten zorgen in de winters tussen 2025 en 2028. Sindsdien schieten nieuwe ideeën als paddenstoelen uit de grond: kunnen de oudste reactoren Doel 1 en 2 en Tihange 1 enkele winters langer openblijven? Niet veilig, aldus het FANC. Doel 4 en Tihange 3 dan maar? De chaos leek compleet toen het FANC dit vorige week als meest haalbare scenario voorstelde om de bevoorrading te verzekeren, nadat dit vorig jaar nog als onmogelijk werd bestempeld.

Om de steeds nijpendere deadlines te halen, zijn sommigen niet te beroerd om een verlaging van het veiligheidsniveau voor te stellen. Zelfs het FANC, dat veiligheid als corebusiness heeft, suggereert in zijn laatste nota om geplande investeringen in de veiligheid van de jongste reactoren uit te stellen, om ze zo sneller weer aan te praat te krijgen. Pardon? Maakt de aanhoudende dreiging rond de Oekraïense kerncentrales net niet duidelijk dat we onvoldoende voorbereid zijn op rampscenario’s?

Veiligheid en transparantie

En nu komt de kat pas echt op de koord. Want om de reactoren te verlengen, is een consultatie vereist van de bevolking tot 1.000 kilometer rondom de nucleaire sites. Dit betekent dat half Europa zich mag uitspreken over de details van de verlenging. Maar, de FOD Energie liet vorige week weten dat de raadpleging van het publiek al op 20 maart 2023 start, tot 20 mei. Dit is dus vóór de definitieve deal tussen regering en uitbater (deadline 30 juni). Hoe kan je als burger in hemelsnaam je mening geven als de inhoud, inclusief veiligheidsmaatregelen, nog niet bekend is?

Het chaotische politieke debat, de schijnconsultatie, het voorgestelde uitstel van veiligheidswerken... Het schept allemaal weinig vertrouwen in dit nieuwe morrelen aan de kernuitstap. BBL en Greenpeace maken zich alvast op om de consultatiedocumenten en -procedure kritisch te bekijken, en blijven pleiten voor een duurzaam en rechtvaardig energiebeleid in België. Een verlenging van de oude kernreactoren is daar duidelijk geen deel van.