Deze week neemt Europa opnieuw plaats aan de onderhandelingstafel voor een verregaand handels- en investeringsakkoord in diensten, genaamd 'TISA'. Vooraanstaande Belgische gezondheidsactoren zijn verontwaardigd over de ondemocratische wijze waarop de onderhandelingen plaatsvinden en vinden ieder akkoord dat belangrijke risico's inhoudt voor de volksgezondheid en de publieke beleidsruimte voor gezondheid, onaanvaardbaar.

De EU zit van 21 tot 25 september in Genève de achtste onderhandelingsronde voor het 'TISA'- akkoord (Trade in Services Agreement) of de internationale overeenkomst voor handel in diensten voor. Deelnemers aan de plurilaterale TISA- onderhandelingen zijn alle EU-landen, Australië, Canada, Chili, Taiwan, Hong Kong, Ijsland, Israël, Japan, Liechtenstein, Nieuw Zeeland, Noorwegen, Zuid- Korea, Switzerland, de Verenigde Staten, Colombia, Costa Rica, Mexico, Panama, Peru, Turkije, Pakistan en Paraguay. De meerderheid van de deelnemende landen zijn hoge inkomenslanden, waarvan de economie vooral afhankelijk is van diensten. De Europese Commissie wil eerst het TISA- akkoord ondertekenen met een maximum aantal landen, waardoor andere landen die deel uitmaken van de Wereldhandelsorganisatie nadien verplicht zullen zijn om dezelfde termen te aanvaarden.

Sinds 1994 kunnen landen die deel uitmaken van de Wereldhandelsorganisatie, via het GATS- akkoord (General Agreement on Trade in Services), hun diensten openstellen voor de vrije markt. Ze kunnen kiezen welke specifieke sectoren ze openstellen voor buitenlandse investeerders of exporteren naar andere landen. Het GATS-akkoord bevat clausules waardoor regeringen de volksgezondheid prioritair kunnen maken aan handelsbelangen. Dit wil zeggen dat de overheid commerciële activiteiten kan beperken daar waar zij dit nodig acht om de bevolking te beschermen. Commerciële lobbygroepen hebben daarom Westerse regeringen onder druk gezet om een verregaand dienstenakkoord te onderhandelen dat deze beschermingsmaatregelen niet bevat.

Het TISA-akkoord houdt belangrijke risico's in voor de openbare gezondheidszorg. Wanneer een dienstensector wordt opengesteld voor internationale handel, gaan openbare en commerciële verstrekkers in concurrentie. Openbare diensten bevinden zich niet in een goede positie om te concurreren, gezien zij in principe ook zorgen verlenen aan mensen met hoge noden en weinig koopkracht, zoals armen, gehandicapten, ouderen, werklozen, migranten etcetera. Commerciële gezondheidsdiensten daarentegen focussen op mensen die het zich kunnen veroorloven; je betaalt, je krijgt. Het grootste risico van commercialisering bestaat uit de creatie van een gezondheidssysteem met twee snelheden. Met name particuliere, hoogtechnologische en gespecialiseerde zorg voor diegenen die het zich kunnen veroorloven en eenvoudige openbare gezondheidszorg voor de minder gegoeden. Afhankelijk van je vermogen zal je dus al dan niet toegang hebben tot gezondheidszorg. Dit zorgt voor ongelijkheden in de gezondheid van mensen, terwijl toch iedereen evenveel recht heeft op een goede gezondheid, ongeacht status of afkomst.

Via het TISA-akkoord, wil men het aantrekken van gezondheidswerkers vanuit andere landen stimuleren in plaats van hier in gezondheid en onderwijs te investeren. In ontwikkelingslanden kan het verlies van gezondheidswerkers via deze "brain drain" fragiele gezondheidssystemen in ontwikkelingslanden geheel doen instorten. Mensen die leven op het platteland en in arme gebieden in ontwikkelingslanden blijven zo achter zonder toegang tot kwalitatieve gezondheidszorg.

Bovendien moet TISA gezien worden in een context van voortdurende aanscherping van de bescherming op patenten op geneesmiddelen in alle bilaterale handels- en investeringsakkoorden die de EU afsluit, waardoor velen zich levensnoodzakelijke medicijnen niet kunnen veroorloven. Wetende dat in ontwikkelingslanden 25 tot 66 percent van de gezondheidsuitgaven gaan naar geneesmiddelen, is de prijs van geneesmiddelen ook een cruciale factor in het gezondheidsbudget, die mee het niveau van de gezondheidszorg bepaalt.

Het is onaanvaardbaar dat de TISA-onderhandelingen plaatsvinden zonder uitgebreide publieke consultatie. Des te meer omdat er belangrijke risico's verbonden zijn aan de ondertekening van dit akkoord. De ondertekenaars eisen daarom dat de inhoud van de onderhandelingen integraal wordt vrijgegeven voor publieke inzage en roepen op tot protest tegen elk akkoord dat risico's inhoudt voor de volksgezondheid en de publieke beleidsruimte voor gezondheid.

29 september verschenen in Knack

Wim De Ceukelaire (Directeur Geneeskunde voor de Derde Wereld), Petra De Sutter (Professor Dokter Universiteit gent, Groen Senator), Lieven Annemans (Gewoon hoogleraar gezondheidseconomie Universiteit Gent), Gorik Ooms * (Departement Volksgezondheid, Instituut voor Tropische Geneeskunde), Anselme Derese (Prof. Dr. Vakgroep huisartsgeneeskunde en eerstelijnsgezondheidszorg, Universiteit Gent), Dirk Van Duppen (Voorzitter Geneeskunde Voor Het Volk), Karel Gyselinck (Voorzitter platform internationale gezondheid 'Because Health' en gezondheidsexpert bij de Belgische Technische Coöperatie), Michel Roland (Voorzitter Dokters Van de Wereld, professeur retraité Université Libre de Bruxelles), Wouter Arrazola De Onate (Medisch directeur Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding), Isabelle Heymans (Algemeen Secretaris Franstalige Federatie van Medische Huizen), Betty Nicaise (Voorzitter Franstalige Federatie van sociale en gezondheidsorganisaties), Annuschka Vandewalle (Algemeen Secretaris FOS), Xavier Declercq (Campagnedirecteur Oxfam-Solidariteit), Christian Roberti (Directeur Africa Europe Faith and Justice Network), Pierre Schoemann (Administratief Directeur Projet LAMA), Werner Soors * (Unit Equity & Health, Departement Volksgezondheid, Instituut voor Tropische Geneeskunde), Pol De Vos * (Cursuscoordinator MPH-IH Instituut voor Tropische Geneeskunde en Voorzitter Raad Van Bestuur Geneeskunde voor de Derde Wereld), Kristof Decoster * (Knowledge management medewerker, Departement Volksgezondheid, Instituu voor Tropische Geneeskunde), Peter Vermeiren * (Unit Equity & Health, Departement Volksgezondheid, Instituut voor Tropische Geneeskunde), Bruno Marchal * (Doctor- assistent Dienst Gezondheidsorganisatie, Departement Volksgezondheid, Instituut voor Tropische Geneeskunde), Remco van de Pas * (Departement Volksgezondheid, Instituut voor Tropische Geneeskunde), Jean-Pierre Unger * (Dokter), Michel Vanhoorne (Coordinator Links Ecologisch Forum).