Probeerden we al om de Syriëstrijders echt te begrijpen?

Het kalifaat deed wat stof opwaaien aan onze ontbijttafel. Toen mijn partner opkwam voor het recht van Belkacem en co om voor het kalifaat te zijn, kwam er even een rode waas voor mijn ogen: “Da’s de dictatuur, daar kan je toch niet vóór zijn.” Toen het stof terug ging liggen, moest ik toegeven: ook Voltaire – icoon van ónze Verlichting - wilde sterven voor iemand anders recht om dwaasheden te vertellen.

En er is meer. De mensenrechten vertrekken vanuit de gelijkwaardigheid van alle mensen. Als we zelfs niet pogen om de ander te begrijpen – dat is niet hetzelfde als hem rechtvaardigen – gaan we ervan uit dat er geen begrijpelijke weg is die van een normaal mens een strijder van een fascistische organisatie als ISIS maakt. De ander “abnormaliseren”, is een gevaarlijke denkwijze. Bovendien, wie de vijand wil verslaan, moet hem begrijpen. En er is heel veel te begrijpen.

Falend integratiebeleid

Laat ons dicht bij huis beginnen. Bij de verbitterde jongeren van migratiehuize – ze voelen zich hier niet aanvaard, verlaten te vroeg de school, vinden geen werk, worden met de nek aan gekeken, om de haverklap gecontroleerd door de politie waarvan een deel hen racistisch bejegent. De getuigenissen en ervaringen zijn gekend.

Waar de schuld ligt voor dat gebrek aan integratie – of is het ons gebrek aan openheid? – laten we nu even buiten beschouwing maar feit is dat die verdwaalde jongeren er zijn. En velen hebben een moslimachtergrond. Is het toeval dat migrantenjongeren het bij ons slechter doen op school en op de arbeidsmarkt dan in andere landen en dat we tezelfdertijd in verhouding veel Syriëstrijders hebben?

Buitenlands beleid

Enter “ons” buitenlands beleid. Als er in de wereld één regio is, waar het neokolonialisme nooit is gestopt, dan wel het Midden Oosten. Niet alleen gaven we uit schuldgevoel voor de Holocaust de Joden het recht een staat op te richten in Palestina, we hebben die staat ook voortdurend bijgestaan. Nochtans treedt hij al veertig jaar het internationaal recht met voeten. De bezetting van de Westbank en de nederzettingen zijn illegaal en ze gaan door – onlangs annexeerde Israel nog eens 400 hectaren – maar er gebeurt niks tegen.

Hoe anders was het toen het Irak van Saddam Hoessein in 1990 Koeweit binnenviel. De VS brachten meteen een coalitie op de been om de overtreder van het internationaal recht te verdrijven. Zeker, Saddam was een tiran en volgens het VN-charter mag een staat een ander land niet zonder VN-toestemming binnenvallen. Maar blijkbaar mag Israel de VN-regels wel overtreden? Bovendien, Saddam die Koeweit verovert en later misschien Qatar en Saoedi-Arabië, dat is alle Arabische olie in handen van één staat. Dat bedreigde de westerse greep op het zwarte goud. Ministaatjes die baadden in een zee van olie en afhankelijk van het westen zijn voor hun verdediging, zijn interessanter. En dus sloegen de westerse legers hun tenten op in de Saoedische woestijn en werd Irak jarenlang door sancties geplaagd, die volgens UNICEF vele duizenden Iraakse kinderen doodden. Het was de Amerikaanse bezoedeling van ‘heilige’ Saoedi-Arabische grond die uiteindelijk de basis legde voor Al Qaeda, zo voor 9/11 en als reactie daarop dan weer de aanval op Afghanistan en de tweede Amerikaanse inval in Irak. Die laatste ook zonder VN-toestemming. Dat leidde dan weer tot terreuraanslagen in Londen en Madrid.

Tot slot is er de grote blinde vlek van ons internationaal beleid: we kunnen blijkbaar niet begrijpen dat mensen overal ter wereld even hard treuren om hun doden. Of het nu een westerling is die onthoofd wordt of een moslim die collateral damage wordt van een zoveelste drone-aanval. Ook die moslims vinden dat niet plezant, worden kwaad en plegen terreuraanslagen - terrorisme is nu eenmaal het wapen van de zwakkere die geen kans maakt in een open oorlog.

Mengsel

Dat internationale beleid is als een lucifer voor het brandende gemoed van onze gefrustreerde moslimjongeren. En de Belkacems van deze wereld doen vervolgens de vonk overslaan. Zij bespelen de kwetsbaarheid van jonge mannen: die zijn kennelijk hormonaal voorbestemd om te vallen voor simplistische verhalen – waarom gingen jonge Vlamingen kanonnenvlees spelen aan Hitlers even fascistische Oostfront?

Dat alles samen verklaart wat wij Syriëstrijders noemen. Dat probleem aanpakken, vergt diepgaande bezinning. Bommen gooien is de gemakkelijkheidsoplossing. ISIS heeft ons met die provocerende onthoofdingen als het ware weer in de val gelokt. Terwijl we weten dat we met bommen alleen nooit kunnen winnen en riskeren om de jihadi’s meer steun te bezorgen, hier en ginder. Steeds weer hetzelfde mechanisme. We bereiden ons nu al voor op mogelijke aanvallen hier. In dit bredere verhaal is ook het terrorismeproces in Antwerpen vooral symptoombestrijding. Nochtans heeft iedereen het over preventief beleid. Dat veronderstelt evenwel dat we ons integratiebeleid en ons buitenlandbeleid ernstig tegen het licht houden. Daar hoor ik weinig over.

John Vandaele (MO*journalist en schrijver) - (eerder verschenen in De Standaard van) 2 oktober 2014