De maat is vol. De maat is nu écht vol.

In mijn 11 jaar durende carrière als hulpverlener, die ik ooit vanuit een maatschappelijke gedrevenheid en toegegeven, ook een beetje idealisme, ben gestart, heb ik de crisis in de zorg zien aanzwellen als het vertraagde beeld van een tsunami. Er kwamen kringen in het water, en toen kleine golfjes, en toen grote golven. Nu is het zover. We worden bijna overspoeld door een metershoge watermuur. Spreek een hulpverlener aan, in gelijk welke sector, en ze zullen u allen hetzelfde vertellen. Wij doen ons werk met een hart voor onze doelgroepen, of dit nu kinderen in de bijzondere jeugdzorg zijn, vluchtelingen, kansarmen of leerlingen met etiketten. Maar het moet gezegd: het wordt ons onmogelijk gemaakt. Het is crisis. Echt? Ja, het is crisis. Er is geen geld. Hmm. Wat ze echt bedoelen is dat er gekozen wordt voor andere projecten toch? Er is geld voor de uitbouw van een nieuw voetbalstadion. Er is geld voor vuurwerk op oudejaar. Er is geld voor BAM-tracés en Uplace. Er is geld voor een lichtfestival in de stad. Ja, voor brood en spelen is er nog steeds geld. Het is crisis. Maar het is ook een kwestie van keuzes.

Tijdens ditzelfde lichtfestival lopen we langs de mooi verlichte gebouwen een kraakpand voorbij. Daarin verblijven 5 gezinnen met jonge kinderen. Ze hebben het gebouw gekraakt omdat zij geen kansen krijgen op de reguliere huurmarkt. Omdat ze op de wachtlijst staan voor een sociale woning (er zijn nog 8.000 wachtenden voor u!). Omdat ze op de wachtlijst staan voor het project leegstand. Omdat ze geen vaste inkomsten hebben. Die vaste inkomsten, daar hebben zij recht op. Zij hebben de juiste documenten. Maar ze hebben geen officieel domicilie-adres. Kan u nog volgen? Geen domicilie, geen inkomsten. Geen inkomsten, geen domicilie. Deze 13 kinderen worden dakloos. Ze worden uit de gekraakte sociale woning gezet. Ze zullen een aantal nachten in de nachtopvang terecht kunnen, op straat of in het park slapen en als het onhoudbaar wordt opnieuw moeten kraken. Vandaag zaten deze kinderen warm in de klas, maar vanavond slapen ze in het station.

In mijn hoofd ontplooien de honderden huiskamers waar ik tijdens mijn ontelbare huisbezoeken als begeleidster, consulente en brugfiguur altijd welkom was. Ik besef dat ik een unieke kijk heb op wat er leeft achter deze deuren in Antwerpen en Gent. Ik zie gezinnen met jonge kinderen in te kleine en slechte appartementen, vervallen sociale woningen en meer recentelijk omgebouwde studio’s of studentenkoten. Het gaat van kwaad naar erger. Ik zie gezinnen waar ouders voor hun kinderen willen instaan. Ik zie ouders die willen werken. Ik zie ouders die Nederlands willen leren. Ik zie moeders met dezelfde bezorgdheden over hun kinderen als u en ik over de onze. Ik zie mensen net als u en ik, die door omstandigheden (lees: ze werden niet met hun gat in de boter geboren en komen ongelijk aan de start) uit de reguliere systemen vallen. Ze verliezen daarbij niet alleen hun basisrechten, maar ook hun waardigheid. Ze zijn niemand meer. Ik kan u verzekeren, eens u uit de boot van ‘ons systeem’ valt, moet je hard kunnen zwemmen om weer in de boot te springen.

Ik kan u vertellen over mijn jaren als begeleidster in de bijzondere jeugdzorg. Ik herinner me een jongen die het advies kreeg om opgenomen te worden in de psychiatrie. Er was geen plaats. De psychiatrie zal vol. Ja, beste mensen, tien jaar geleden zat de kinderpsychiatrie ook al vol. Hij werd opgenomen in een begeleidingstehuis. Niet veel later bekende hij daar zijn eerste moord aan een vriend, die hij bijgevolg daarna ook vermoorde. Ik vraag me al jaren af of het anders had kunnen lopen. Wist u dat de kinderpsychiatrie trouwens geen onderdeel is van jongerenwelzijn? Psychiatrische ziekenhuizen zijn een federale kwestie. Jongerenwelzijn is een Vlaams Agentschap. Pech zeg. Weg afstemming.

Ik kan u vertellen over mijn jaren als consulente bij de Jeugdrechtbank. Met 100 dossiers (lees: probleemgezinnen) op mijn bureau beleefde ik hallucinante dagen. Ik herinner me een meisje van 16. Ze werd thuis misbruikt en geslagen. Geen plaats in de voorzieningen. De jeugdrechter stuurde haar met een broodje terug de straat op. Het was een fait divers in de krant. 3000 kinderen en jongeren staan op de wachtlijst voor gepaste kwaliteitsvolle hulp.

Ik kan u vertellen over hoe een goed werkende dienst zoals het Comité Bijzondere Jeugdzorg in koelen bloede en zonder enig overleg of denkwerk met mensen aan de basis opgedoekt werd onder de noemer ‘integrale jeugdzorg’. Er is nog weinig regie in de jeugdzorg vóór de toegangspoort. De toegangspoort, wie heeft dat begrip trouwens bedacht? Waar moet je aankloppen voor gezinsondersteuning? Ik volg een gezin nu vier jaar. De kinderen groeien op en moeder is hulpverlenersmoe. Kent u dat? In vier jaar tijd heeft moeder elkaar aflossend (en ik overdrijf niet) 3 hulpverleners bij het CKG, 2 consulenten bij het Comité, 4 consulenten bij de Jeugdrechtbank, 2 spijbelconsulenten van de politie, 2 thuisbegeleidsters en een brugfiguur over de vloer gehad. Er is weinig hoop op beterschap. Moeder neemt niemand in vertrouwen en houdt de deur nu dicht. Wie begeleidt ouders nog echt en stuurt ze in de juiste richting? Wie gaat met hen een langdurig traject aan van begin tot einde? Wie trekt de kaart van deze kinderen? Het CLB? Datzelfde CLB dat eigenlijk ook al een bakje vol had? Dat trouwens moet besparen?

Ik kan u vertellen over hoe goed werkende scholen van het buitengewoon onderwijs en hun leerlingen in koelen bloede en zonder enig overleg of denkwerk met mensen aan de basis het slachtoffer worden van het M-decreet. Denkt u echt dat scholen nu al niet het onderste uit de kan halen om alle leerlingen van hun eigen noden te voorzien? Want als u dát denkt, dan bent u lang geen school in een stedelijke context meer binnen gestapt. Klassen kunnen niet diverser zijn, er wordt meer geremedieerd, gedispenseerd en gecompenseerd dan u voor mogelijk houdt. En wie heeft de regie in handen over deze onderwijsvernieuwing. Jawel, het CLB. U kent ze nog van hierboven. Zij die al een bakje vol hadden, die moeten besparen en nog de integrale jeugdzorg een plaats moeten geven.

Het is een kwestie van keuzes. Keuzes die gemaakt worden door beleidsmakers. Kiezen we voor een verloren generatie kinderen? Kiezen we voor jongeren die naar Syrië trekken omdat ze in onze maatschappij geen toekomst zien? Willen we binnenkort nog meer rellen op straat? Want dan bent u, beste beleidsmakers, goed bezig. Dit is schuldig verzuim van de overheid aan een hele generatie kinderen. U kijkt de andere kant op. Maar die tsunami staat voor uw deur. U ligt nu nog lekker op het strand met een cocktail in de hand, maar uw keuzes bepalen of en hoe snel u overspoeld zult worden. Wij voelen het al in de scholen. Kinderarmoede heeft geen tijd en kan niet wachten tot de crisis voorbijgaat. Elke keuze kent een gevolg. Zorg voor de meest kwetsbaren in onze maatschappij moet dringend opnieuw een politieke prioriteit worden. Dat vraagt een investering. Laat ons er geen doekjes om winden: er is geld nodig in de sector en niet de zoveelste hertekening van het zorglandschap. Er moeten voorzieningen bijkomen in de bijzondere jeugdzorg. Er moet een samenwerkingsverband uitgewerkt worden tussen de jeugdpsychiatrie en jongerenwelzijn. Er moeten meer sociale woningen komen. Er moet ingezet worden op projecten zoals Housing First. De meeste diensten werken met een minimum aan middelen en een minimum aan mensen. Geef deze mensen wat ze nodig hebben om hun job goed te kunnen uitvoeren. Hou op om zorg te vermarkten. Ga langdurige relaties aan met mensen in flexibele trajecten. Hulpverleners hebben tijd nodig om vertrouwen op te bouwen. Kijk en leer van andere landen. Zorg voor mensen valt niet te herleiden tot statistieken.

Het goede nieuws? U staat er niet alleen voor! Uw team hulpverleners in Vlaanderen staat voor u klaar om u te adviseren en met volle overgave hun werk te doen. Uw leerkrachtenteams staan klaar om u te adviseren en met volle overgave kinderen hun talenten te laten ontdekken. Dat is de weg vooruit. Wij zijn er klaar voor. Deze kinderen zijn de toekomst van morgen. Zij zijn er ook klaar voor. Nu u nog.

Tina Theunynck - 19 maart 2015

Dit opiniestuk verscheen eerder op de website van De Wereld Morgen en deze van het Gentse Stadsmagazine Dzjoef