Volgens een recent uitgelekt rapport van de Belgische legertop bokst ons land dankzij onze kernwapens al jaren boven haar gewicht binnen de NAVO. En dus vinden de generaals dat als ons land beslist om de F-16s te vervangen dit gevechtsvliegtuig ook de mogelijkheid moet blijven hebben om kernwapens te vervoeren.

Terwijl onze regeringen al decennialang ons weigeren in te lichten of die massavernietigingswapens nu effectief op Kleine Brogel liggen, weten we nu voor het eerst uit zeer goede bron dat we daar nooit hadden moeten aan twijfelen. Eerder hadden oud-ministers Dehaene, Verhofstadt, Claes en Michel dat in een gezamenlijk opiniestuk (DS, 19 februari 2010) ook al gesuggereerd.

De top van de Krijgsmacht heeft er alvast voor gezorgd dat het maatschappelijk en politiek debat over de toekomst van de kernwapens nu over de kern van de zaak kan gaan. Hier alvast een eerste voorzet. Als inhumane wapens, waarvan het gebruik ingaat tegen het internationaal humanitair recht, ons land prestige oplevert binnen de NAVO, dan is er fundamenteel iets mis met ons vredes- en veiligheidsbeleid. België bokst vooral fel onder haar moreel gewicht. Als atoomwapens, waarvan één volstaat om gelijk welke stad met één klap te vernielen zonder onderscheid tussen burgers en militairen, ons land meer stem en "prestige" geeft, dan zegt dat veel over de waarde die men aan dergelijke systemen toeschrijft binnen de NAVO, en dus over de aard van de NAVO alsdusdanig. En dit uitgerekend op de dag dat de internationale gemeenschap Iran probeert te overtuigen om kernwapens af te zweren.

In wat voor een cocon leven onze generaals en diplomaten ? De afgelopen jaren organiseerden Noorwegen, Mexico, en Oostenrijk drie internationale conferenties over de gevolgen van het gebruik van kernwapens. Wetenschappers gaven aan dat het gebruik van slechts 100 kernwapens, een fractie van de wereldwijde atoomarsenalen, één tot twee miljard doden kan opleveren, en dat de langdurige gevolgen niet te overzien zijn voor de planeet. Op deze conferenties werd ook duidelijk dat geen enkele maatschappij de middelen heeft om op een adequate manier met het gebruik van kernwapens, laat staan een kernoorlog, om te gaan.
De inwoners van de Marshall eilanden voelen vandaag nog steeds de gevolgen op vlak van gezondheid (o.a. miskramen) en ecologie omdat 60 jaar geleden er 70 kernwapens bovengronds werden getest. De Marshall eilanden hebben recentelijk de 9 kernwapenstaten voor het Internationaal Gerechtshof gedaagd. Als het Hof de Eilanden gelijk geeft, vragen ze geen financiële tegemoetkoming, maar de eliminatie van alle kernwapens overeenkomstig het internationaal recht, en meer bepaald art.6 van het Nucleair Non-proliferatie Verdrag (NPV). En de Marshall eilanden staan niet alleen. Een groeiend aantal staten in de wereld, waaronder niet de minste (zoals Brazilië, Mexico, Egypte, Indonesië, Egypte, Turkije, Zuid-Afrika), eisen dat de kernwapenstaten hun ontwapeningsverplichtingen volgens het NPV dringend nakomen. Eind april gaat in New York de vijfjaarlijjkse toetsingsconferentie van het NPV van start. Omwille van het gebrek aan ontwapening de afgelopen jaren zijn de verwachtingen uitermate laag gespannen. Als de conferentie mislukt, is de kans zeer groot dat veel landen een nieuwe piste zullen bewandelen, met name het opstarten van onderhandelingen over een verbod op kernwapens, mogelijks reeds aan het einde van dit jaar. Aangezien niemand verwacht dat de kernwapenstaten van in den beginne zullen meestappen, zal dat verdrag snel geschreven zijn. En worden kernwapens net als biologische en chemische wapens illegaal verklaard. De anti-nucleaire norm, die reeds heel hoog is (behalve dus bij onze Defensiestaf), stijgt daardoor naar ongeziene hoogtes. Als 150 staten in de wereld kernwapens verbieden, zal dit ongetwijfeld tot discussies binnen veel van de kernwapenstaten leiden. Een land als het Verenigd Koninkrijk, dat sindskort de budgettaire 2% norm van de NAVO niet meer haalt, zou wel eens als eerste overstag kunnen gaan, zeker als de Conservatieven het bij de volgende verkiezingen in mei niet halen en Labour genoodzaakt is om in zee te gaan met de Scottish Nationalist Party. Deze laatsten hebben de wind mee en zijn zeer gekant tegen de Britse kernwapens, die niet toevallig op 40 km van Glasgow gestockeerd liggen.

De kernwapenstaten staan meer en meer alleen. Als 150 landen kernwapens verbieden, keren de tafels. Het zullen de kernwapenstaten zijn die als pariastaten beschouwd worden. Het prestige voordeel zal een schaamtevlek worden. Gaat ons land dan nog steeds de kant kiezen van Rusland, Noord-Korea, Israel en Frankrijk, de enige afwezigen op de laatste humanitaire conferentie, of kiest ook ons land resoluut voor een wereld zonder kernwapens ? Het wordt dringend tijd dat onze politici, en dus alle politieke partijen van boven en onder de taalgrens, standpunt innemen in deze, in plaats van ambtenaren, ook al hebben ze de rang van generaal of admiraal.

Tom Sauer - april 2015

Tom Sauer is Professor Internationale Politiek aan de Universiteit Antwerpen, en auteur samen met Jorg Kustermans van "Vechten voor Vrede" (Lannoo).

Deze opinie verscheen eerder in De Standaard