Het nieuws dat Barcelona zich TTIP-vrij verklaarde herinnert ons aan twee zaken: dat in steden als Gent een grote kans gemist werd, maar ook dat er een alternatief is voor de weinig moedige houding van de meerderheid in deze stad.

Op de gemeenteraad van 29 september lag een motie om Gent TTIP-vrij te verklaren ter stemming voor. Het burgerplatform, gesteund door het brede middenveld (vakbonden, Hart Boven Hard, Oxfam...) achter deze motie haalde de vereiste 3.000 handtekeningen ruimschoots binnen om haar motie op de agenda te plaatsen.[i] Deze zomer nog lanceerde SP.A bij monde van Karin Temmerman en Groen, samen met hun respectievelijke jongerenorganisaties een warme oproep om de petitie te tekenen en mee te werken met het burgerplatform. Groen en SP.A hebben een absolute meerderheid en hebben in principe coalitiepartner Open VLD, die pro TTIP is, niet nodig om de motie te stemmen. Helemaal absurd wordt het wanneer partijpolitieke berekening voorrang krijgt op participatie en basisdemocratie, nog zo’n ambitie uit het bestuursakkoord.

Onze verbazing was dan ook groot dat ondanks de lof voor het basisdemocratische initiatief de motie verworpen werd. Daags nadien stemde de Gentse meerderheid een aangepaste motie die pleitte voor een “slim TTIP.” Gent TTIP-vrij verklaren heeft volgens het progressieve stadsbestuur “weinig zin.” Men gaat er stilzwijgend van uit dat TTIP afwijzen neerkomt op “het uitsluiten of onredelijk beperken van internationale handel,” wat voor “een havenstad als Gent zeer ongewenste gevolgen kan hebben.” De Gentse burgers zijn niet de naïevelingen waarvoor sommige gemeenteraadsleden hen versleten. De tekst van het burgerplatform was gericht tegen TTIP, niet tegen internationale handel op zich. Het Gentse middenveld stelde voor om de onderhandelingen af te blazen. De ondertekenaars zien het belang van internationale handel in, met respect voor sociale rechten, ecologie en lokale en nationale soevereiniteit en democratie. Volgens hen kunnen er nieuwe akkoorden onderhandeld worden, maar dan met een uitgebreid maatschappelijk debat, deelname van alle bestuursniveaus en reële inspraak van vakbonden, verenigingen en burgers.

En ze staan niet alleen met hun kritiek. Onlangs bereikte de Europese petitie tegen TTIP de symbolische grens van drie miljoen handtekeningen. De procedure staat immers buiten democratische controle, onder zware druk van de VS, als we de Europese onderhandelaars mogen geloven. En het draagvlak ervoor verbrokkelt van lieverlede in heel Europa naarmate de bevolking zich steeds beter realiseert over de desastreuze impact van het vrijhandelsverdrag.

De anti-TTIP-activisten vormen met andere woorden geen bedreiging voor de Gentse haven, zoals de stad suggereert. Overigens is het veelzeggend dat enkel grote concerns gebaat zijn bij het vrijhandelsakkoord. In de motie van de gemeenteraad komen lokale handelaars enkel ter sprake als actoren die voldoende moeten beschermd worden, in negatieve zin dus. Terecht, want TTIP heeft hen niets te bieden, ze kunnen er alleen maar bij verliezen. De Gentse haven is ongetwijfeld belangrijk, maar zonder de bakker, slager, buurtwinkel of speciaalzaak zou Gent economisch en sociaal stilvallen.[ii]

Wat als ... Ada Colau in Termont's plaats was?

Het stadsbestuur stelt samen met de burgers vast dat de onderhandelingen in achterkamertjes gebeuren, met volledige transparantie voor lobbyisten van multinationals en slechts voorwaardelijk inzagerecht voor democratisch verkozen EU-parlementsleden of complete geheimhouding voor nationale en lokale verkozenen, vakbonden, het middenveld en de gewone burger. Daarom wil het via de Europese stedenorganisatie Eurocities bij de Europese Commissie aandringen op inspraak voor lokale besturen in de onderhandelingen en voldoende garanties voor een ecologisch en sociaal stedelijk beleid in de grootste autonomie. Gent, of liever Termont, heeft een voortrekkers rol binnen Eurocities. Het leverde hem zowaar een nominatie op voor “Beste burgemeester ter wereld.”

Helaas zal het prestige van de Gentse burgervader alleen niet volstaan om op te boksen tegen de gevestigde belangen en hun lobby’s in de TTIP-carrousel. Dat moet ook Ada Colau beseft hebben. In mei van dit jaar werd zij, een activiste van PAH, een actiecomité tegen uithuiszettingen van mensen die hun hypotheek niet meer kunnen aflossen, op de lijst van een burgerplatform “Barcelona en Comù” (“Barcelona Samen”) verkozen tot burgemeester van de Catalaanse hoofdstad. We herinneren ons nog jubelende officiële felicitaties van Groen en van vele andere progressieven. Het programma van Bencomù werd eerst besproken in de wijken voor het aangenomen werd: democratie, gelijkheid, een sociale en ecologische stad vormen de leidraad voor elke beslissing. De burgerbeweging Catalunya no al TTIP - “Catalonië zegt neen tegen TTIP” – brengt meer dan negentig middenveldorganisaties bijeen. De Barcelonese gemeenteraad steunde hun motie die zich, net als die van de Gentse burgers, uitsprak tegen TTIP, CETA en TISA, de openbare diensten als publiek goed verdedigde en een sterk pleidooi voor inspraak en democratie hield in plaats van beïnvloeding van bestuurders door duurbetaalde lobbyisten van grote bedrijven.[iii]

Het interessante aan de beslissing van Colau en co is dat ze ook aan een strategie denken om TTIP te bestrijden op zowel lokaal als internationaal vlak. Barcelona verbindt er zich toe om de burgers te informeren over het verdrag en het publieke debat te stimuleren tussen burgers en de economische, sociale, culturele en beroepsorganisaties in de stad, over de impact van het verdrag op het dagelijks leven en bestuur van Barcelona. Daarnaast zal Colau gastvrouw zijn van een Europese meeting van steden en gemeenten over de kwestie en zal Barcelona in de netwerken waarvan het lid is de kwestie op de agenda brengen.[iv]

Net als Gent is Barcelona één van de voortrekkers binnen Eurocities. Termont zal niet de eerste zijn die TTIP daar op de agenda plaatst. Hij had volgens ons heel wat kunnen leren van zijn Catalaanse collega. In Barcelona besefte men dat je dergelijke strijd pas kan winnen mits de nodige krachtsverhoudingen. Je als stad buiten TTIP verklaren is symbolisch, maar het is ook meer dan dat. Je verbindt je ertoe om je burgers te beschermen tegen onrechtvaardige en nadelige beslissingen.

In Gent stelde het burgercomité voor dat Gent naar het Europees Hof zou stappen als TTIP geratificeerd zou worden, met allerlei negatieve bepalingen en beperkingen voor lokale besturen, omdat dit niveau geen inspraak kreeg in de procedure. Alleen kunnen Gent of Barcelona deze strijd niet winnen en de zet om via Eurocities een “slim TTIP” te eisen is veel meer ‘slechts’ symbolisch dan zich als stad TTIP-vrij te verklaren en Europese collega-stadsbesturen te overhalen hetzelfde te doen. Men kan dan allianties aangaan binnen bestaande stedenverbonden en daarbuiten met andere TTIP-vrije steden, om zo samen met burgers en middenveld de druk op de Europese Commissie op te voeren.

We hopen dat Termont en zijn bestuursploeg ingaan op de uitnodiging van Colau en luisteren naar de argumenten daar en inspiratie opdoen om Gent alsnog TTIP-vrij te verklaren. Of minstens de eigen veronderstellingen over het verdrag kritisch bekijken, net als de manier waarop je met burgerinitiatieven respectvol omgaat.

De muziek versus de woorden: kan de stad de wereld redden? It’s politics, stupid

De verschillen tussen Gent en Barcelona in deze zaak toont aan dat politieke keuzes ertoe doen op lokaal niveau. In de aangepaste Gentse motie bulkt het van het stedelijke zelfvertrouwen. Lokale besturen kunnen maatwerk bieden op sociaal en ecologisch vlak en zullen steeds meer bevoegdheden krijgen in de toekomst, aldus de Gentse meerderheid. Op zich valt daar weinig op af te dingen, maar het grootstedelijke optimisme en de pragmatische bestuursideologie die eruit spreekt verdienen een serieuze kanttekening. Het is niet omdat je lokaal bestuurt, dat je automatisch ook links, progressief of in het belang van je burgers handelt.

Steden kunnen een ambitieus sociaal, ecologisch én democratisch project slechts realiseren als ze daartoe een geëngageerde politieke keuze willen maken, voor, door en met de inwoners. Dat vereist een zekere consistentie in je politieke project. De PSC, Catalaanse tegenhanger van de Spaanse socialisten (PSOE), onthield zich tijdens de stemming net als de conservatieven van de CIU. De conservatieve Spaanse regeringspartij PP en de liberalen van Ciutadans (Ciudadanos) stemden tegen. De Catalaanse sociaaldemocraten motiveerden hun onthouding met de woorden: “de muziek staat ons aan, maar de letter van de tekst [van de motie van het burgerplatform] niet.”[v] Helaas moeten we vaststellen dat dit ook de houding van SP.A en Groen is in Gent – dat de liberalen voor TTIP zijn, kunnen we hen op vlak van ideologische en politieke consistentie niet eens kwalijk nemen, al zijn we het grondig oneens. De vraag voor Termont en co is aan welke kant zij staan: die van Colau of zingen ze mee met de “muziek” van de PSC?

In tijden waarin economen met indrukwekkend bewijsmateriaal wijzen op de nefaste rol van toenemende ongelijkheid is het daarom cruciaal dat een stadsbestuur zich achter de belangen van de meerderheid van haar burgers schaart, de “99%” actief laat participeren en de confrontatie met de belangen van de machtige “1%” durft aan te gaan. Ongelijkheid uit zich immers niet enkel op socio-economisch vlak, maar vertaalt zich ook in politieke en democratische uitsluiting. TTIP is een symbool van beide aspecten. Het wordt dan ook bestreden door politiek steeds bewuster wordende burgers in heel Europa en wie met en voor hen politiek bedrijft, kiest onvoorwaardelijk hun kant. Dan aarzel je niet, zeker in cruciale dossiers waarin je democratische soevereiniteit op het spel staat. Zoals Eline Strik (Oxfam Wereldwinkels), woordvoerder van de Gentse burgers tegen TTIP, het treffend verwoordde: “Als TTIP politici nu al verhindert om vrijuit te spreken, wat gaat dat dan geven als het verdrag er eenmaal is?”[vi]

TTIP-vrije steden: een baken van verzet, oxi tegen tina

Gent had zich bij de vele gemeentes kunnen aansluiten die zich TTIP-vrij verklaarden: Barcelona, Wenen, Charleroi, Amsterdam enzovoort. De druk op de EU-commissie zou niet gering kunnen zijn. Kijk bijvoorbeeld maar wat de drie miljoen handtekeningen tegen TTIP in heel Europa teweeg gebracht hebben. In juni "moest" een stemming hierover uitgesteld worden omdat de Europese sociaaldemocraten (S&D) verdeeld waren over het vrijhandelsakkoord, onder druk van massaal burgerprotest en de Europese Volkspartij, samen met de S&D de twee grootste fracties in het Europees parlement, had het er zichtbaar moeilijk mee.

Als we TTIP kunnen tegenhouden, zou dat niet alleen onmiddellijke winst voor mens en milieu betekenen. Overal in Europa staan er burgerbewegingen op tegen de besparingsdictaten en om hun solidariteit te tonen met de slachtoffers van dit beleid. Hoopgevend en nieuw is dat de Europese elite niet langer ongecontesteerd hun gang kunnen gaan. Hun machtspolitiek botst op straatprotest en solidariteit van onder uit.

Het “Europa van de 99%,” “van de volkeren” en een Europese publieke opinie is een werk van lange adem, maar valt hoe langer hoe moeilijker tegen te houden. Deze zomer zagen we hoe activisten rond Griekenland en de vluchtelingen contact legden met elkaar over het hele continent heen. De weg is moeilijk, soms is er tijdelijke terugval. Maar kleine en iets grotere successen zijn mogelijk en zullen de beweging vooruit helpen. TTIP tegenhouden zou dan ook een eerste grote overwinning kunnen zijn. We kunnen TINA – There IS No Alternative - een zware klap toedienen en het zelfvertrouwen van Europese burgers om hun lot te nemen in eigen handen zal stijgen.

Maar dergelijke grootschalige bewegingen starten altijd lokaal. Na een TTIP-vrij Barcelona is het aan Gent wat ons betreft. En vervolgens aan Europa.

Ondertekenaars

Karim Zahidi (UAntwerpen)

Matthias Lievens (KULeuven)

Vincent Scheltiens (UAntwerpen)

Ann Coenen (UAntwerpen)

Evie Embrechts

Sigrid Vertommen (UGent)

Steff Coppieters (UGent)

An Van Raemdonck (UGent)

Sarah Wagemans (Hart boven Hard - TTIP-vrij district Borgerhout)

Famke Vekeman (Climaxi)

Koen Bogaert (UGent)

Olivier Pintelon

Jan Buelinckx