Gent beleefde onlangs een interessant debat: moet de stad ja of nee 'TTIP-vrij' verklaard worden? Aanleiding tot dit debat was het burgerinitiatief 'Maak Gent TTIP-vrij' dat, gesteund door een brede waaier verenigingen en platformen (Hart boven Hard, D19-20, Greenpeace, ABVV-OVL, Oxfam-WW, Masereelfonds,Climaxi,JS,Lef,…) 3000 handtekeningen verzamelde om een burgermotie in te dienen en te spreken op de gemeenteraad.

De burgermotie vroeg steun van de stad voor de alsmaar groeiende eis om de onderhandelingen over een TTIP (VSA-EU-eenheidsmarkt) en de ratificatie van het Canadees-EU vrijhandelsverdrag (CETA ) te stoppen door zich 'TTIP-vrije stad' te verklaren. Zie: https://drive.google.com/file/d/0B0... 69 gemeenten en 1 stadsdistrict in dit land hebben zich via een motie 'TTIP-vrij' verklaard. Dit is een uitloper van een beweging in heel Europa, vooral in Duitsland en Frankrijk, om het laagste bestuur van de staat te betrekken bij het debat over de nieuwe generatie vrijhandelsverdragen.

Die zijn geen verdragen over vrije handel, maar 'mega-markt-de-reguleringmechanismen' boven en naast de democratie en de soevereiniteit van het volk. Net dat karakter maakt steden en gemeenten zo toegankelijk voor een debat over vrijhandelsakkoorden. Sommige moties van TTIP-vrije gemeenten zijn kort en bondig en bevatten vooral de hete hangijzers die al in de media aanbod komen zoals de Staat-Investeerder-arbitrage ( “ISDS”) waarbij investeerders financiële compensaties eisen wanneer staten maatregelen nemen die tegen de vrijhandel in gaan. Zie: https://www.youtube.com/watch?v=bUE...

Andere moties zijn zeer uitvoerig en omstandig geargumenteerd, zoals de motie gestemd door de raad van Watermael-Bosvoorde. Die motie bevat alle mogelijke aspecten van kritiek op alle vrijhandelsverdragen van het nieuwe type (TTIP,CETA,SITA,…). Ze stond model voor onder meer de ontwerp-burgermotie van het burgerinitiatief 'Maak Gent TTIP-vrij'.

Tal van gestemde moties zijn het gevolg van een tussenkomst van een politieke fractie in de gemeenteraad, andere van burgerinitiatieven. Globaal genomen mag al gesteld worden dat op de meeste plaatsen deze symbolische acties om TTIP-CETA-vrije zones te creëren voor vuurwerk zorgt en de lokale politiek, media én burgers niet ongemoeid laat. Wat het doel én het succes is van deze actievorm. Het platform voor TTIP-CETA-vrije gemeenten, gesteund door Hart boven Hard, D19-20, No Transat, Toute autre Chose e.a. houdt alle gestemde moties bij en geeft ze een rating.

Wat natuurlijk opvalt is, dat op het district Borgerhout van de stad Antwerpen na, geen enkele gemeente in Vlaanderen TTIP-vrij verklaard is. De publieke opinie en de politiek in Vlaanderen loopt een klein jaar achter inzake dit thema. Zie: http://www.mo.be/nieuws/ttip-vrije-... Bij mijn weten is er tot nog toe op slechts 5 lokale raden een TTIP-debat gevoerd is ( Borgerhout, Sint-Niklaas, Voeren, Leuven en Gent). Plannen bestaan in 2 andere gemeenten. 4 van de 5 moties werden ingeleid door politieke fracties of door coalities. Eén door een burgerinitiatief met name in Gent.

De burgermotie in Gent werd ontvankelijk verklaard en heeft een interessant debat opgeleverd dat de lokale politiek en het thema van de vrijhandelsverdragen ver overstijgt. Het debat is uitvoerig aan bod gekomen in lokale, nationale en sociale media ( zie alle persverslagen op de facebookgroep van het burgerinitiatief 'Maak Gent TTIP-vrij' https://www.facebook.com/nottipgent... ). Aan de gemeenteraad en ook de maanden voordien werd op verschillende plaatsen actie gevoerd met het 'TTIP-CETA-vrije zone' lint, met liedjes en sketches onder het waakzame oog van het intussen befaamde Paard van Troje dat symbool staat voor TTIP: het ziet er mooi en indrukwekkend uit. Maar… je weet niet wat er in zit.
Het Gentse TTIP-debat vertoont drie nieuwigheden in vergelijking met de honderden discussies op de andere gemeenteraden in de land:
1. De burgermotie werd niet geamendeerd, maar vervangen door een stadsmotie die werd aangenomen zonder enige tegenstem. http://groengent.be/sites/gent.groe... De stadsmotie kan gezien worden als een stellingname van het geheel van de lokale officiële politieke vertegenwoordiging van de stad. In de motie worden de voorwaarden opgesomd waaraan een TTIP moet voldoen om de steun weg te dragen van de stad. Deze voorwaarden betreffen zowel de arbitrage tussen staat en investeerders bij conflicten over de toepassing van de nieuwe eenheidsmarkt ( ISDS), als sociale en ecologische normen.
2. De stadsmotie roept een nieuwe polarisatie in het leven: 'Smart TTIP' of 'STOP TTIP'. Het debat op de gemeenteraad was zeer geanimeerd en diepgaand. Zie: http://gent.raadsinformatie.be/verg... en http://gent.raadsinformatie.be/verg... De stadsmotie stelt dat een havenstad als Gent het zich niet kan permitteren om zich symbolisch 'TTIP-vrij' te verklaren zonder zich te isoleren. Een voorwaardenbeleid voor TTIP is aldus de stadsmotie “intelligenter” om te wegen op de onderhandelingen. Vandaar de slogan 'Smart city for smart TTIP'.
3. De stadsmotie tilt ontegensprekelijk het Gentse debat op door mandaat te geven aan burgmeester Termont om volgende week in Kopenhagen als ondervoorzitter van 'Eurocities' (http://www.eurocities.eu/ )voor te stellen dat deze Europese lobby van steden mee aanschuift bij de EU-commissie in de onderhandelingen met de VSA over TTIP. Het burgerinitiatief 'Maak Gent TTIP-vrij' heeft al voldoende zijn bezwaren tegen de stadsmotie geuit. Zie: http://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf201... Een smart TTIP bestaat niet aldus de reactie van het burgerinitiatief op de stadsmotie. Door de aard van het beestje zelf staan steden en bevolking sowieso buiten spel. Bovendien zijn alle “smarties” waaraan het TTIP moet voldoen volgens de gemeenteraad al 'gesmolten' in de CETA-onderhandelingsmolen van EU en Canada.
Het valt inderdaad op dat de stadsmotie zich niet uitspreekt over andere lopende onderhandelingen zoals die over CETA waarvan de tekst op korte termijn ter ratificering wordt voorgelegd aan de Europese raad, het Europees Parlement, de nationale parlementen en de 7 deelparlementen in België. Tussen de federale en de regionale regeringen is het debat trouwens volop aan de gang over CETA omdat de Belgische staatshervorming gebiedt dat premier Michel de stemmen van België op de Europese Raad van staatshoofden en regeringsleiders om het ratificatieproces op te starten niet kan geven zonder voorafgaand mandaat van de 5 gewestregeringen.
Alle NGO’s in dit land op VOKA,VBO,UNIZO en BB na, hebben in een gemeenschappelijke verklaring de 5 gewestregeringen aangemaand aan premier Michel dit mandaat niet te geven om zo bij te dragen tot het stilleggen van het ratificatieproces. Veel waarnemers gaan er immers van uit dat de politieke wereld aan beide zijden van de Atlantische Oceaan begint rekening te houden met een mislukking van TTIP. Net zoals gebeurde met het Multilateraal Investeringsakkoord dat sneuvelde in de 'Battle of Seattle', de massale blokkering van het congresgebouw in de Amerikaanse rebelse Westkuststad waar daarover werd onderhandeld. Die blokkade door vakbonden, sociale en burgerbewegingen in 2001 gaf aanleiding tot de anti-globalistische (bij ons omgezet in anders-globalistische) beweging.
Het wordt inderdaad duidelijker dat de nieuwe generatie vrijhandelsverdragen door het aanhoudend burgerprotest aan legitimiteit verliezen. Het zijn de verkeerde oplossingen voor de grote nieuwe geopolitieke situatie waarin de wereld en meer in het bijzonder de EU sinds de financiële crisis is verzeild geraakt.
De de-regulering van markten volgens TTIP,CETA e.a. bieden geen antwoord op de toenemende ongelijkheid in de wereld en op de noodzakelijke klimaatomslag. Integendeel. Prof. Ferdie De Ville legde dit omstandig uit op het TTIP-debat in de Vooruit dat door de verenigingen achter het burgerinitiatief werd georganiseerd op 10 oktober ll. Ferdie De Ferdi De Ville werd daarover zelfs uitgenodigd in het Britse parlement: http://www.standaard.be/cnt/dmf2015...
Deze discussiebijdrage dient enkel om de eerste lessen te trekken uit het Gentse TTIP-debat. En wel met betrekking tot de lokale democratie.
Het burgerinitiatief kreeg terecht van alle partijen lof. Burgemeester Termont benadrukte terecht de rol van burgerinitiatieven in de Gentse politiek. Gentse burgers waren de eerste in Vlaanderen om met het in het Gemeentedecreet voorziene burgerinitiatief te beginnen werken waardoor burgers spreekrecht kregen als zij 1% van de burgers van de stad vertegenwoordigen. De sluiting van de postkantoren, IVAGO, het hoofdoekendebat... het waren telkens momenten waarbij honderden burgers actief, en duizenden passief, betrokken werden.
Het is fijn om van alle kanten zo veel lof inzake burgerwaakzaamheid en -initiatief toegezwaaid te krijgen. Er is geen enkele reden om aan de oprechtheid van die lof te twijfelen, maar evenmin om eigen lof te gaan prediken. Even nadenken bij zoveel lof roept immers de vraag op: waarom zijn het de burgers die dergelijk belangrijk onderwerp op de agenda zetten en niet de politici zelf?
Het Verdrag van Lissabon geeft voor het eerst het mandaat inzake handelsverdragen aan de EU-commissie. Hierdoor krijgen de grote lobby’s ontzettend veel ruimte. Het verlenen van de onderhandelingsmandaten gebeurde zonder ernstige debat. Over het allereerste vrijhandelsverdrag van het nieuwe type, dat met Korea bijvoorbeeld, dat pas enkele weken geleden door het laatste parlement werd geratificeerd, kwam in België pas in 2010 een even commotie op gang toen de werknemers van Opel Antwerpen er rechtstreeks door getroffen bleken.
In een situatie dat het politiek debat nog altijd overwegend nationaal en lokaal is ondanks de stille EU-staatshervorming, werken de TTIP-vrije gemeenten in Europa aan een mooi model om van onderuit aan opinievorming te doen. http://www.monde-diplomatique.fr/ca...
De TTIP-vrije moties zijn symbolische moties. Het is aan de lokale bevolking en haar bestuur om te zien hoe daar mee echt aan de slag te gaan inzake beleid. Daarmee zitten we op het snijvlak tussen politiek en volksopvoeding. Het experiment van het Burgerinitiatief 'Maak Gent TTIP-vrij' is wat dit betreft interessant. Naar schatting 80% of zelfs meer van de Gentenaars die het burgerinitiatief steunde, had nog nooit gehoord van TTIP toen de actie startte. Het burgerinitiatief maakte elke dag op de Gentse Feesten waar in totaal 3000 handtekeningen werden op gehaald, een kort verslagje.
Door de geslaagde campagne, een goede communicatie en het debat op de gemeenteraad is al een flink pak Gentaars tenminste op de hoogte van wat TTIP is. De kracht van het burgerinitiatief is dus niet dat geïnformeerde mensen opkomen voor hun zaak. De kracht is net dat niet-geïnformeerde mensen ondanks het feit dat ze niet geïnformeerd of net omdat ze niet geïnformeerd zijn, hun zeg willen hebben. Men voelt aan dat TTIP een gewichtige zaak is die iedereen aangaat.
Vele mensen zijn tijdens de Gentse Feesten om een flyer gekomen omdat zij zich afvroegen wat de betekenis was van dat Paard van Troje. En pas nadat ze op het internet zich geïnformeerd hadden kwamen ze terug om het burgerinitiatief te onderschrijven. Daarmee vervult het burgerinitiatief de aloude rol van volksopvoeding. Een rol die traditioneel gespeeld werd door de 'zuilen', partijen, middenvelden, intellectuele instellingen en de media. Het burgerinitiatief bezet die democratische volksopvoedingsruimte dwars door kleuren, organisaties, partijen, bevolkingsklassen en culturen heen.
Zoals gezegd is het debat in de gemeenteraad uitgedraaid op een unanieme stellingname van alle democratische partijen die de burgers meenemen in een debat voor een 'smart city for smart TTIP'. Het is niet het burgerinitiatief, maar de gemeenteraad zelf die daarmee het debat omhoog tilt op Europees niveau. Via de omweg (uitweg ?) van de Europese stedenlobby. De traditionele links-rechts tegenstelling en de tegenstelling oppositie/meerderheid in de gemeenteraad leken hiermee even overstegen. Nieuw is dat niet, maar toch eerder zeldzaam.
Nieuw is wel dat dit alles gebeurt rond een thema dat wel zeer “ver van mijn bed” is. Het debat rond de postkantoren, rond de hoofdoek en rond de referenda bezorgde de stad ook politieke hoogspanning.
De politieke hoogspanning rond TTIP duidt op een fundamenteler probleem dat sinds de euro-crisis manifest naar voor gekomen is: wat betekent de soevereiniteit nog van lokale en regionale instellingen die democratische gelegitimeerd zijn en van de democratische verkozen instellingen in het algemeen, als supra-nationale instellingen onder druk van financiële markten en multinationale lobby’s, rechtstreeks de controle over hun begrotingen, schuldbeheer, belastingen en hun regulatiebeleid van markten en diensten overnemen ?
De stedelijke autonomie is financieel en structureel al heel sterk uitgehold door de voogdij van de overheden. Maar wat te zeggen wanneer die wordt onderworpen aan intercontinentale afspraken over normen van producten en diensten op de markt ? Wanneer wetgevers voorafgaandelijk hun regelgeving moeten laten toetsen aan niet-verkozen intercontinentale technische commissies vooraleer ze neer te leggen in de assemblés die uitdrukking zijn van de soevereniteit van het volk ? Of wanneer investeerders achteraf de regelgever kan doen veroordelen door private arbitrage wanneer een private investeerder denkt geschaad te worden door marktregulerende regels die tegen het belang van de 'Transatlantische handel' is.
Het voorbeeld van de stad Bremen die betere uitstootnormen oplegde aan een energiecentrale en pardoes een klacht van de multinationale uitbater aan zijn broek kreeg spreekt daarom boekdelen.
Binnen een aantal jaar zal Gent sowieso TTIP-vrij zijn. Ofwel omdat TTIP er niet komt. Ofwel omdat TTIP sowieso niet 'smart' zal zijn. Nu het burgerinitiatief het debat met de stad voortzet en actie onderneemt tegen de ratificatie van CETA, heeft Gent een kans om de gemeentelijke autonomie een heel nieuwe inhoud te geven. Waarbij volksopvoeding over de nieuwe vormen van “global governance” die invloed uitoefenen op lokale politiek, centraal staat.
Met burgers die hun zeg willen hebben rond de grote kwesties van deze tijd. En mét de gemeenteraad ... als blijkt dat de rode lijnen uit de stadsmotie overschreden wordt.

Want 'het is te laat om te denken dat onze instellingen nog kunnen werken zonder onze hulp' (Carine Russo)

Raf Verbeke (Alliantie D19-20, Constituante.eu en Gents burgerinitiatief 'Maak Gent TTIP-vrij') - november 2015