Met de zesde staatshervorming wordt Vlaanderen bevoegd voor de kinderbijslag. Een maatregel die in omvang en belang nauwelijks zijn gelijke kent in ons landsdeel. Wat we in de toekomst met die 3,1 miljard euro gaan doen, verdient dus een grondig debat. In een opiniestuk in De Morgen (23/02/2016) deed Hans Maertens, gedelegeerd bestuurder van VOKA, zijn duit in het zakje.

Kort gesteld wil VOKA 150 euro basisbijslag voor ieder kind, aangevuld met 150 euro sociale toeslag voor kwetsbare gezinnen. Maar... voor wat hoort wat. Er worden voorwaarden aan deze bedragen gekoppeld. Eenderde van de basiskinderbijslag (dus 50 van de 150 euro) wordt voortaan alleen toegekend als men aan een aantal plichten als ouder voldoet. Bijvoorbeeld de nodige vaccinaties halen voor het kind, spijbelgedrag vermijden, zelf werk zoeken... Voor wie een verhoogde kinderbijslag krijgt, wordt zelfs tweederde van het bedrag afhankelijk gemaakt van die voorwaarden (200 van de 300 euro). Voldoet men niet aan de gestelde voorwaarden, dan wordt het bedrag niet uitgekeerd, maar gaat het naar "interdisciplinair ondersteuningsplan".
Het voorstel van VOKA heeft de verdienste dat het niet vertrekt van een beperking van de kinderbijslag tot bepaalde groepen. Kinderbijslag is inderdaad een algemeen recht voor iedereen, en moet dat ook blijven. Toch hebben we heel wat bedenkingen.

In het voorstel van VOKA gaan de meest kwetsbare gezinnen hun eigen sociale begeleiding betalen via de gederfde kinderbijslag

Ten eerste: wat zijn precies de "engagementen in de opvoedingscontext" die als voorwaarde gelden in dit systeem? Dit is niet alleen bijzonder vaag, de voorbeelden die VOKA geeft wijzen meteen al op de gevaren. Neem nu de voorwaarde 'werk zoeken'. Als je werkzoekenden wil responsabiliseren om naar werk te zoeken, dan doe je dat door plichten te koppelen aan het recht op een werkloosheidsuitkering. VOKA wil het ook nog eens koppelen aan het recht op kinderbijslag. VOKA vermengt hier dus rechten en plichten die totaal niets met elkaar te maken hebben.
Verder heeft het ook iets onkies. Gezondheid, deelname aan onderwijs, gebruik maken van gezondheidspreventie... Hoewel responsabilisering zeker belangrijk is, is de kinderbijslag hiervan afhankelijk maken een buitenproportionele maatregel. Als een kind niet gevaccineerd wordt, is dat eerder een symptoom van een onderliggend probleem dan een reden om een sanctie van 200 euro per maand te treffen. Terzijde, krijgen we dan in de toekomst allemaal een controleur van Kind en Gezin over de vloer tot junior 18 jaar is? En wat kost dat allemaal? Besteden we het budget niet beter aan het beantwoorden van de noden - 12 procent van de kinderen groeit vandaag op in armoede! - dan aan het opzetten van dure nieuwe controlesystemen? Momenteel gaat slechts 3,8 procent van het totaalbudget naar sociale toeslagen: dat kan minstens verdubbeld worden.
Het alternatief van "interdisciplinaire begeleiding" dan. De reden dat kinderbijslag zo'n sterk wapen is in de strijd tegen kinderarmoede, is net dat het een cash uitkering is die het inkomen rechtstreeks verhoogt. Dat men in de Scandinavische landen, die Hans Maertens als voorbeeld neemt, meer inzet op begeleiding dan op cash heeft ongetwijfeld vooral te maken met de veel grotere inkomensgelijkheid én een ruim toereikend aanbod van sociale dienstverlening, zoals het recht op kinderopvang voor elk kind.
Begeleiding is belangrijk in sommige gevallen, maar het mag geen of of verhaal zijn. Begeleiding is geen alternatief voor inkomen. Bovendien creëer je een pervers effect: in het voorstel van VOKA gaan de meest kwetsbare gezinnen hun eigen sociale begeleiding betalen via de gederfde kinderbijslag.
Hoe we het voorstel van VOKA ook draaien of keren, het heeft iets belerends. Sociaal zwakkeren worden overladen met plichten en wanneer ze aan die plichten niet kunnen voldoen, besparen we op hun uitkeringen en financieren daarmee sociale dienstverlening. Zou het niet cynisch zijn dat een Vlaamse regering die eerst de drempels voor sociaal zwakkeren optrekt door besparingen en stijgende facturen in onderwijs, in zorg, in kinderopvang... daarna diezelfde mensen straft omdat ze er de weg niet meer naar vinden? Kinderbijslag is een algemeen en onvoorwaardelijk recht. Het voor-wat-hoort-wat vingertje houden we er best ver van weg.

Caroline Copers (algemeen secretaris Vlaamse ABVV) -

Dit opiniestuk verscheen op DeMorgen.be