Er zijn op zich al meer dan voldoende goede redenen om afscheid te nemen van onze kerncentrales, schrijft JAN VANDE PUTTE, maar de terreurdreiging maakt nog duidelijker dat een sluiting de enige optie is.

Sinds 9/11 weten we dat terreurorganisaties in staat zijn grote doelwitten te raken, potentieel ook nucleaire installaties en kerncentrales. In België was de reactie daarop eerder laconiek. Jean-Paul Samain, de voormalige directeur van onze nucleaire waakhond Fanc, verklaarde toen dat een kerncentrale waarop een vliegtuig neerstort te vergelijken is met een banaan die geplet wordt op een tafel. Inmiddels zijn we vijftien jaar verder en hier staan we: met een reële terreurdreiging voor onze kerncentrales, waarvan er eigenlijk al een paar dicht hadden moeten zijn.

In België werd enkele jaren geleden een gedetailleerd rapport opgesteld over de kwetsbaarheid van de kerncentrales, alleen is het volledig vertrouwelijk en zijn er slechts enkele genummerde kopieën van gemaakt, bewaard achter slot en grendel. Op zich is het begrijpelijk dat men zeer omzichtig omgaat met informatie die terroristen op gedachten kan brengen. Maar het is ook een vorm van censuur, waarbij de bevolking in het ongewisse wordt gelaten over wat haar misschien boven het hoofd hangt.

De sabotage van Doel 4

Maar de nucleaire geest is uit de fles. De gebroeders El Bakraoui, mee verantwoordelijk voor de aanslagen in Zaventem en Maalbeek, worden gelinkt aan de voorbereiding van een aanslag op een nucleair doelwit in België. Dat gegeven komt boven op een reeks andere verontrustende feiten, zoals de nog steeds onopgehelderde sabotage van Doel 4 in 2014 en de radicalisering van een ex-werknemer die toegang had tot de kerncentrale van Doel en intussen als ­jihadi is omgekomen in Syrië.

De voorbije jaren heeft Greenpeace discreet een aantal studies laten uitvoeren over de risico’s van nucleair terrorisme. Die rapporten werden soms alleen bezorgd aan nucleaire autoriteiten, soms werd een minder gedetailleerde versie ter beschikking gesteld van enkele journalisten. Uit voorzichtigheid hebben we dat nooit aan de grote klok gehangen.

In 2014 bezorgde Greenpeace een rapport aan de Belgische overheden over de risico’s van commerciële drones, die zeker in combinatie met infiltratie in nucleaire sites een zeer ernstige bedreiging kunnen vormen. Er kwam geen reactie.

Er werd ook een studie gemaakt over de dreiging van anti-tankwapens van de derde generatie, type Kornet, die in staat zijn elke wand in een kerncentrale te doorboren en binnenin een ravage aan te richten.

Onze Belgische kerncentrales werden in de jaren zestig en zeventig niet ontworpen om te weerstaan aan de terreurdreiging die we vandaag kennen. Bijkomende bescherming kan wat helpen, maar de kwetsbaarheden zijn zo groot dat extra maatregelen alleen minder professionele groepen kunnen afschrikken. De hedendaagse terreurgroepen zijn echter van een totaal ander kaliber: ze beschikken over voldoende knowhow en materiaal om een reële bedreiging voor de Belgische kerncentrales te vormen. Er werd immers duchtig gerekruteerd in militaire middens en Rusland leverde jaren geleden al Kornet-raketten aan Syrië. Geen fraai beeld.

Begin bij Doel 1 en Doel 2

Wij pleiten er niet voor om halsoverkop maatregelen te nemen. Wel om in stappen eindelijk werk te maken van de uitfasering van de gevaarlijke centrales. De eerste stap is de twee minst beveiligde reactoren sluiten, Doel 1 en Doel 2. Die werden onlangs door de regering met tien jaar verlengd, zonder dat ze nodig zijn om de elektriciteitsbevoorrading te verzekeren, zonder een milieu-effectenrapportering en zonder publieke consultatie. Onze rechtszaak tegen die verlenging loopt nog, maar beter zou zijn dat de regering daar niet op wacht en zelf haar verantwoordelijkheid neemt.

Daarnaast moet de regering eindelijk duidelijk maken dat ze deze zeer complexe dreiging ernstig neemt, er moet een dialoog mogelijk zijn en het parlement moet zijn werk kunnen doen. Een situatie waarin terroristen blijkbaar beter op de hoogte zijn dan de bevolking is ontoelaatbaar.

Vandaag begint de Nuclear Security Summit in Washington, waar de Amerikaanse president Barack Obama een vijftigtal staats- en regeringsleiders ontvangt. Ook premier Charles Michel is uitgenodigd. Wij vragen hem om het Belgische probleem niet onder de mat te vegen en doeltreffende maatregelen voor te stellen. Het zou beschamend zijn voor ons land om met lege handen naar Washington te gaan.

Het gegoochel met de sluitingsdatum van onze kerncentrales moet nu eens gedaan zijn. In 2003 werd de wet op de kernuitstap goedgekeurd, met het plan van een stapsgewijze sluiting tussen 2015 en 2025. Was die wet uitgevoerd dan waren de gevaarlijkste en meest kwetsbare reactoren intussen dicht. Volgens netwerkbeheerder Elia is de sluiting van die oude reactoren mogelijk zonder de elektriciteitsbevoorrading in het gedrang te brengen. En intussen is hernieuwbare energie zo goedkoop geworden dat de uitstap uit kernenergie ook economisch perfect haalbaar is.

De beslissing over de levensduurverlenging was al onbegrijpelijk omdat ze de rijkelijk late overgang naar hernieuwbare energie blokkeert, omdat de haperende centrales de energiebevoorrading niet bepaald ‘verzekeren’ en omdat het sowieso geen goed idee is om versleten kerncentrales open te houden in één van de dichtstbevolkte gebieden ter wereld. Nu komt daar een reële terreurdreiging bovenop.

We kunnen echt niet meer dulden dat de regering blind de belangen van de uitbaters van nucleaire centrale laat voorgaan op de veiligheid van ons allen.

Rusland heeft jaren geleden aan Syrië raketten geleverd die elke wand in een kerncentrale kunnen doorboren.

JAN VANDE PUTTE (Kernexpert bij ­Greenpeace)
Dit opiniestuk verscheen eerder in De Standaard op 31 maart 2016