| 
De Belgische instantie voor toezicht op de nucleaire veiligheid huldigt het standpunt dat de scheurtjesreactoren Tihange 2 en Doel 3 voldoen aan alle veiligheidsnormen. Deze stellingname wordt ondergraven door een groot aantal concrete feiten, te weten: onderzoek en evaluatie gebaseerd op onbewezen vooronderstellingen, tegenspraak in het eindevaluatierapport, niet-naleving van de wet, onzorgvuldigheid in de evaluatieprocedure en het in een kwaad daglicht stellen van heel kritische wetenschappers.
Werking scheurtjesreactoren “toegelaten”
Op 17 november 2015 meldden de media dat het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) de toelating verleende aan Electrabel om de kernreactoren Doel 3 en Tihange 2 terug in werking te stellen.[1] Nochtans resulteerden testen met ultrasoon in 2012 en 2014 in de ontdekking van duizenden “foutindicaties” of “scheurtjes” die (nagenoeg) laminair gelegen zijn in de 20 cm dikke stalen wand van de drukvaten van beide kernreactoren.[2] Vanwege de dodelijke straling in de buurt van zo'n reactorkuip is het onmogelijk om de wand ervan te repareren of te vervangen.
Verzonnen conclusie?
Nadat Whyte Corporate Affairs, een bureau dat advies en ondersteuning biedt aan bedrijven en openbare besturen, in een communicatie-audit van het FANC op 25 april 2016 gewag maakte van slechte communicatie, interne machtsstrijd, een geleidelijk verlies van onafhankelijkheid ten aanzien van de politieke en economische wereld[3], reageerde het FANC dat de conclusies van deze audit gebaseerd waren op indrukken, niet op concrete feiten.[4]
Het FANC verantwoordt de heropstart van de kernreactoren Tihange 2 en Doel 3 op zijn website als volgt: “Het FANC besluit dat Electrabel heeft kunnen aantonen dat de waterstofvlokken in de wanden van de reactorkuipen geen onaanvaardbare impact hebben op de veiligheid van de reactoren. Electrabel mag de reactoren van Doel 3 en Tihange 2 vanuit veiligheidsperspectief dus opnieuw opstarten en uitbaten tot het moment van hun definitieve sluiting.”[5] Inderdaad luidt de algemene conclusie van het FANC zoals gepubliceerd op bladzijde 86 in zijn eindevaluatierapport[6] dat Electrabel's “nieuwe rechtvaardigingsrapporten van 2015 een bevredigend beeld geven van de structurele integriteit van de reactorvaten van Doel 3 en Tihange 2 tot ze 40 jaar werking hebben bereikt.”[7] “Dientengevolge machtigt het FANC de reactoreenheden Doel 3 en Tihange 2 om hun werking te hervatten tot ze 40 jaar hebben bereikt.”
Dit besluit staat echter in schril contrast met wat men leest op bladzijde 41 van hetzelfde eindevaluatierapport van het FANC: “Hoewel, er is weinig wetenschappelijke literatuur over (of ervaring met) de stralingsinvloed op de voortplanting van gebreken [fouten of scheurtjes, nvdr] in zones waar zich waterstofvlokken bevinden. Vandaar dat de mogelijke evolutie van de fouten onder stralingscondities op dit moment niet geheel kan worden uitgesloten.”[8]
Abnormaal testresultaat noopt tot stillegging reactoren
Naast de beperkte wetenschappelijke kennis op dit vlak is er ook het feit dat (waterstofvlokken bevattende) metalen blokken van een afgekeurde Franse stoomgeneratorring (VB395) tijdens een bestralingstest in een onderzoeksreactor veel sneller broos werden dan op basis van de theorie verwacht werd. Deze metalen blokken kunnen – in tegenstelling tot wat Electrabel en het FANC beweren – niet als representatief worden beschouwd omdat ze geen neutronenbestraling noch de thermomechanische cycli van de 30 jaar durende werking van een reactor hebben ondergaan. Het lijkt daarom op zijn zachtst gezegd ongeloofwaardig dat het FANC en Electrabel met zekerheid kunnen stellen dat de 20 cm dikke wand van de drukvaten nog 6 à 7 jaar zal stand houden. Het onverwacht sneller broos worden van de VB395-blokken was de directe aanleiding om Doel 3 en Tihange 2 uit voorzorg preventief stil te leggen op 26 maart 2014. Het FANC zelf erkende op dat moment het afwijkend testresultaat duidelijk als een belangrijk aandachtspunt.
FANC's misleidende PR
In een wederwoord van het FANC op uitspraken van KUL-professor Walter Bogaerts[9] in Knack van 2 maart 2016[10], schrijft de woordvoerder van het FANC: “De ultrasooninspecties die na een jaar werking ter opvolging zijn uitgevoerd, hebben bevestigd dat de fouten inderdaad niet groeien.”[11] Het is niet geheel duidelijk of de woordvoerder hier 2012 en 2014 bedoelt, de jaren waarin de ultrasooninspecties werden uitgevoerd, en verder is de uitspraak dat “de fouten niet kunnen groeien” in tegenspraak met wat in het eindevaluatierapport van het FANC op pagina 41 te lezen staat (zie hierboven).
Vraagtekens rond oorsprong en evolutie van de scheurtjes
De professoren Bogaerts en D.D. MacDonald hadden de hypothese geopperd dat de blootstelling van de reactorvaten tijdens de werking van de kernreactoren zou kunnen resulteren in een opeenhoping van moleculair waterstof en zodoende tot een toename van de druk in de waterstofvlokken, wat zou leiden tot hun groei tijdens de werking van de reactoren. Electrabel en Bel V, het FANC-filiaal voor technische controle, waren echter niet overtuigd van de juistheid van Bogaerts' hydrogen-induced cracking hypothesis.[12]
Ilse Tweer, de Oostenrijkse materiaalwetenschapper, consultant en specialist in de structurele integriteit van reactorvaten, heeft in haar minutieuze en bijzonder kritische studie over de rapporten van Electrabel en het FANC opgetekend dat de hypothese van Bogaerts niet zomaar kan worden weggewuifd.[13] Daarnaast vindt zij dat Electrabel een bewijs moet leveren voor zijn bewering dat de foutindicaties in de wanden van de reactorvaten wel degelijk het gevolg zijn van de aanwezigheid van waterstofvlokken, en niet van iets anders. Ilse Tweer hekelt de methodologie die Electrabel heeft aangewend: onder meer de stralingstesten op niet-representatieve monsters en de zonder bewijs aangenomen onderstelling dat de scheurtjes reeds bij de bouw van Doel 3 en Tihange 2 aanwezig zouden geweest zijn. Tweer stelt in verband hiermee: “Deze drukvaten van de reactoren zouden tegenwoordig niet vergund worden en waren ook niet vatbaar voor licentie ten tijde van hun vervaardiging.”[14] In 1992-1993 heeft de ultrasooncamera geen scheurtjes opgespoord.[15] Het eindevaluatierapport van het FANC vermeldt niets over dit feit. Waarom?
Het is derhalve heel onwaarschijnlijk dat de scheurtjes al meer dan 30 jaar in de wanden van de reactorvaten aanwezig zijn. Toch baseert ook AIB-Vinçotte – uitvoerder van de ultrasoontesten – zich net als Electrabel op deze vooronderstelling, daar waar het stelt dat de scheurtjes door metaalmoeheid niet significant zullen groeien gedurende de 10 volgende werkingsjaren van beide reactoren.[16][17] Ilse Tweer concludeert: “De goedgekeurde herstart van de twee reactoren is onbegrijpelijk als men weet dat de groei van de scheurtjes in de drukvaten tijdens de werking van de reactoren niet kan worden uitgesloten.”[18]
FANC zet critici in kwaad daglicht
Tijdens een gesprek met BizNews.com counterde woordvoerder Scheerlinck van het FANC de weldoordachte studies van Ilse Tweer als volgt: “Sommige van haar argumenten zijn onwaar, andere zijn slecht gedocumenteerd.” En nog: “Ze is nogal alleen in haar opinie.“[19] Dat laatste klopt zeker niet omdat Tweer ook heeft samengewerkt met andere kritische wetenschappers en nucleaire veiligheidsexperten waaronder Dieter Majer.[20]
Helmut Schultz, voormalig reactorveiligheidsexpert bij het Duitse Gesellschaft für Anlagen- und Reaktorsicherheit, heeft als lid van de door het FANC samengestelde internationale beoordelingsraad IRB, zijn twijfels kenbaar gemaakt. “De negende IRB expert concludeerde dat de initiële waarden voor breuktaaiheid mogelijk niet conservatief[21] zijn voor de zones met een hoge densiteit van met ultrasoontesten [vastgestelde] indicaties [van scheurtjes], gezien deze waarschijnlijk gecorreleerd zijn aan een hoge graad van kristalsegregatie.”[22]
Gevolgen van een kernongeval
Een nucleair incident in een Belgische kernreactor zou enorme negatieve effecten hebben. Over honderden kilometers zouden de lucht, het water en de voedingsmiddelen besmet worden door radioactieve stoffen. Ter vergelijking, na de kernramp van Tsjernobyl in 1986 hebben de Belgische autoriteiten uiteindelijk een advies gegeven om groenten uit de tuin extra te wassen, en om dieren op stal te houden. Tsjernobyl ligt op ongeveer 1800 kilometer in vogelvlucht van Brussel.
De Duitse stralingsbeschermingscommissie van het Duitse Ministerie van Milieu, Natuurbescherming, Bouw en Reactorveiligheid heeft in februari 2014, na de ramp in Fukushima, een aanbeveling gedaan om de buitenzone van een kerncentrale, bij een nucleair ongeval, met 100 kilometer uit te breiden. Ook de Hoge Gezondheidsraad oordeelde dat de maatregelen om te schuilen en de toediening van niet-radioactief jodium noodzakelijk zijn voor personen die tot het prioritair doelpubliek behoren (kinderen, jongeren tot 18 jaar en zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven) tot op een afstand van 100 kilometer of zelfs meer. De stadsregio van Aken ligt op ongeveer 60 kilometer in vogelvlucht van Tihange 2, en Luik ligt 30 kilometer ten noorden van Tihange 2.
FANC stelt zich boven de Koning
Grondwettelijk is het FANC en Bel V niet bevoegd om te beslissen over het opstarten of stilleggen van een installatie van Klasse 1 (kerncentrale en grote installaties). Enkel de Koning is, bij koninklijk besluit, gemachtigd om een dergelijke installatie te vergunnen of de vergunning te wijzigen, te schorsen of in te trekken. Artikel 17 van de Wet op het FANC bepaalt dat de Koning het verlenen van de vergunning aan inrichtingen, waarvan de indeling met het hoogste risico overeenstemt, niet mag delegeren.[23] Ook uit het Arbis volgt dat in het geval van een heropstart na een vrijwillige stillegging van de kernreactoren wegens vastgestelde grove anomalieën de Koning hierover de beslissing neemt en de conformiteit van de kernreactoren herbevestigt.[24]
Electrabel koppelde op 14 december 2015 Tihange 2 terug aan het elektriciteitsnet. De beslissing om Doel 3 en Tihange 2 te herstarten blijkt genomen te zijn op basis van het Koninklijk Besluit Veiligheidsvoorschriften voor kerninstallaties van 30 november 2011, dat uitgevaardigd werd gedurende een regering in lopende zaken.[25]. Dit KB schendt echter artikel 17 van de FANC-wet. Het proces-verbaal van oplevering voor de heropstart dat Bel V verstrekte, is zonder rechtsgrond wegens de passiviteit van de bevoegde overheid, in dit geval de Koning. Verder ontbeert de FANC-wet, het ARBIS en het KB van 8 juni 1982[26] een bepaling van een procedure over hoe een bevoegde overheid een beslissing dient te nemen inzake het verlenen van een toelating tot heropstart van een kerncentrale. Bij gebrek aan vermelding op de website van het FANC vraagt het stadsregiobestuur van Aken (Duitsland) een specifiek gedateerd en ondertekend document dat moet aantonen dat er toelating werd verleend voor een heropstart van Tihange 2 voorafgaand aan het herladen van de reactor (december 2015).
Eindevaluatie gemaakt zonder alle nodige rapporten af te wachten
Het FANC had een procedure opgesteld om de finale rapporten van diverse groepen van experten grondig te analyseren om zo een eindevaluatie te kunnen uitwerken. Het week echter van zijn eigen uitgestippelde procedure af. Op 12 november 2015 publiceerde het FANC zijn eindevaluatierapport, dat is slechts één dag nadat het Oak Ridge National Laboratory zijn 84 pagina's tellende eindrapport over Electrabel's justificatierapporten had gepubliceerd. Keuringsorganisatie AIB-Vinçotte publiceerde zijn – elk 11 pagina's tellende – eindrapporten over Doel 3 en Tihange 2 pas op 16 november 2015.[27] Jan Bens, topman van het FANC, heeft in de parlementaire subcommissie voor nucleaire veiligheid verklaard dat AIB-Vinçotte zijn syntheserapport over Tihange 2 op 16 november 2015 had ondertekend en dat het FANC al eerder van AIB-Vinçotte het syntheserapport over Doel 3 ontving, “met de bevestiging dat de conclusies van het rapport over Tihange 2 dezelfde zouden zijn.”[28] Zo gemakkelijk gaat dat. En, ongelooflijk maar waar, op 17 november 2015 eigende het FANC zich het recht toe om de herstart van de reactoren “goed te keuren”. Hiermee wendt de Belgische nucleaire waakhond niet het risico af van een kernongeval waarvan de enorme sociale, economische en milieuschade bewezen is.
Willem Van den Panhuysen - mei 2016
Noten en referenties:
[1] Laka.org 18.11.2015: Scheurtjesreactoren mogen weer opgestart; http://www.laka.org/nieuws/2015/scheurtjesreactoren-mogen-weer-opgestart-4169/
[2] FANC 12.11.2015: Flaw indications in the reactor pressure vessels of Doel 3 and Tihange 2 – Final Evaluation Report 2015, blz. 32, Tabel 4.7; http://www.fanc.fgov.be/GED/00000000/4000/4027.pdf
[3] De Morgen 28.04.2016: Lees de kritische audit over onze kernwaakhond: “Onafhankelijkheid in vraag gesteld”; http://www.demorgen.be/wetenschap/lees-de-kritische-audit-over-onze-kernwaakhond-onafhankelijkheid-in-vraag-gesteld-b9d0535d/
[4] De Morgen 30.04.2016: “Het FANC niet onafhankelijk genoeg? Niet op concrete feiten gebaseerd”; http://www.demorgen.be/wetenschap/-het-fanc-niet-onafhankelijk-genoeg-niet-op-concrete-feiten-gebaseerd-b2b3462c/
[5] FANC 17.11.2015: FANC geeft toelating voor de heropstart van de reactoren van Doel 3 en Tihange 2; http://www.fanc.be/nl/news/fanc-geeft-toelating-voor-de-heropstart-van-de-reactoren-van-doel-3-en-tihange-2/791.aspx
[6] FANC 12.11.2015: Final Evaluation Report 2015, blz. 86
[7] Respectievelijk 1 oktober 2022 en 1 februari 2023 wanneer deze kernreactoren overeenkomstig de wet op de kernuitstap definitief moeten worden stilgelegd en ontmanteld.
[8] FANC 12.11.2015: Final Evaluation Report 2015, blz. 41
[9] W.F. Bogaerts et al. (versie 0.2.1) september 2015: Hydrogen and NPP Life Management: Doel 3 and Tihange 2 – Potential Effects of Process-generated Hydrogen on Reactor Pressure Vessel Walls affected by Hydrogen Flacking; http://not2d3.be/pdf/Bogaerts-WF..._Hydrogen-and-NPP-Life-Management_Doel3-and-Tihange-2_sept2015.pdf
[10] Findingvoicesradio.com 07.03.2016: We tobben op het gevaarlijke af met onze kerncentrales – 'De scheuren in Doel 3 en Tihange 2 kunnen groeien'; http://www.findingvoicesradio.com/index.php/NL/nieuws/627-we-tobben-op-het-gevaarlijke-af-met-onze-kerncentrales-de-scheuren-in-doel-3-en-tihange-2-kunnen-groeien.html
[11] FANC 03.03.2016: Reactie van het FANC op het interview van Walter Bogaerts verschenen in Knack op 2 maart 2016; http://www.fanc.be/nl/news/reactie-van-het-fanc-op-het-interview-van-walter-bogaerts-verschenen-in-knack-op-2-maart-2016/810.aspx
[12] FANC 12.11.2015: Final Evaluation Report 2015, blz. 45, sectie 4.5.3
[13] Ilse Tweer januari 2016: Flawed Reactor Pressure Vessels in the Belgian NPPs Doel 3 and Tihange 2 – Comments on the FANC Final Evaluation Report 2015; http://liege.mpoc.be/doc/energie/nucleaire/-Belgique/-~En-anglais/Tweer-Ilse_Report-Flawed-Reactor-Pressure-Vessels-Doel-3-and-Tihange-2_Jan2016.pdf
[14] Ilse Tweer januari 2016: Defecten in de drukvaten van de kernreactoren Doel 3 en Tihange 2 – Commentaar op het FANC eindevaluatierapport van 2015, punt 3. Conclusies, blz. 1
[15] Kamer van Volksvertegenwoordigers, Subcommissie voor de nucleaire veiligheid, beknopt verslag, CRABV 54 COM 281 02.12.2015, bladzijde 11; https://www.dekamer.be/doc/CCRA/pdf/54/ac281.pdf
[16] AIB-Vinçotte 16.11.2016: Synthesis report TIHA186, punt 5. Evaluation of the submitted structural integrity assessment, Fatigue crack growth, blz. 11; http://www.fanc.be/GED/00000000/4000/4034.pdf
[17] AIB-Vinçotte 16.11.2016: Synthesis report DOEL201, punt 5. Evaluation of the submitted structural integrity assessment, Fatigue crack growth, blz. 11; http://www.fanc.be/GED/00000000/4000/4033.pdf
[18] Ilse Tweer januari 2016: Defecten in de drukvaten van de kernreactoren Doel 3 en Tihange 2 – Commentaar op het FANC eindevaluatierapport van 2015, punt 3. Conclusies, blz. 5; http://www.not2d3.be/nl/h/pdf/Tweer-Ilse_Studie-Doel3-Tihange2-kernreactoren_CONCLUSIES_Jan2016.pdf
[19] Biznews.com 15.01.2016: SA's future? Belgium's (30yr old) nuclear plants raise safety concerns; http://www.biznews.com/energy/2016/01/15/sas-future-belgiums-30yr-old-nuclear-plants-raise-safety-concerns/
[20] Aachener Aktionsbündnis gegen Atomenergie en The European Greens/EFA maart 2014: Rapport – Defecten in de reactordrukvaten van Doel 3 en Tihange 2; https://www.stop-tihange.org/nl/wp-content/uploads/Report_NL.pdf
[21] 'Conservativiteit' is een principe uit de ingenieurswetenschappen. Veronderstellingen worden altijd zo geformuleerd dat ze voorzien zijn op het meest ongunstige geval. Als het op basis van die veronderstellingen lukt om de deugdelijkheid te bewijzen, geldt de benadering als 'conservatief'. Zij houdt dan rekening met onzekerheden en onnauwkeurigheden in de veronderstellingen. In zo'n geval speelt men 'op veilig'.
[22] FANC 12.11.2015: Final Evaluation Report 2015, blz. 58
[23] Wet van 15 april 1994 betreffende de bescherming van de bevolking en van het leefmilieu tegen de uit ioniserende stralingen voortspruitende gevaren en betreffende het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle.
[24] ARBIS: het Koninklijk Besluit van 20 juli 2001 houdende Algemeen Reglement op de Bescherming van de bevolking, van de werknemers en het leefmilieu, tegen de gevaren van de Ioniserende Stralingen.
[25] Regering Leterme-II: ontslagnemend van 26 april 2010 tot 6 december 2011.
[26] KB Vergunning Tihange 2: Koninklijk Besluit houdende de goedkeuring voor de intercommunale vereniging van gas en elektriciteit, heden de NV Electrabel, tot oprichting van een kerncentrale te Huy (Tihange) (eenheid 2).
[27] AIB Vinçotte 16.11.2015: Synthesis report TIHA186 en Synthesis report DOEL201.
[28] Kamer van Volksvertegenwoordigers, Subcommissie voor de nucleaire veiligheid, beknopt verslag, CRABV 54 COM 281 02.12.2015, bladzijde 13; https://www.dekamer.be/doc/CCRA/pdf/54/ac281.pdf
