Natuurlijk kunnen overheden, samenleving en bedrijven maar best samenwerken om welvaart en welzijn te creëren. Maar altijd is het uitkijken of de lasten en lusten eerlijk verdeeld zijn. In vele zogenaamde publiek-private samenwerking (PPS) tussen overheden en privépartners is dat manifest niet het geval. Voor investeringen in infrastructuur blijken ze dikwijls veruit het duurst.

De kost van dergelijke PPS-investeringen ligt immers merkelijk hoger dan wanneer overheden zelf dat geld hadden geleend. Waarom? De privépartners stappen dikwijls maar in als ze zeker zijn van een hoge winstmarge. In de onderhandelingen spitsen ze zich toe op het verzekeren van hun inkomsten, en op het verschuiven van de risico’s richting overheden. En de overheden zijn te zwak, of stellen zich te zwak op, om een evenwichtige overeenkomst af te dwingen… of om te kiezen voor betere én goedkopere oplossingen.

Ongelooflijk maar waar PPS kost tot drie keer meer

Het resultaat is dat publiek-private samenwerkingen dikwijls de duurste manier vormen voor overheden om hun samenlevingen aan de nodige infrastructuur te helpen. Dit geldt zowel voor ontwikkelingslanden als voor rijke landen. Onderzoek voor het Europees Parlement wijst daarop. Dan is de vraag meer dan terecht waarom overheden toch deze weg bewandelen.

Deels is dat een wel heel schadelijk en zelfs giftig gevolg van een budgettaire orthodoxie die zelfs verstandige investeringen uitsluit… want ook al duiken de financiële verplichtingen en lasten die voortvloeien uit PPS-projecten niet op in de officiële schuldcijfers van landen, toch zijn ze pijnlijk reëel.

Zelfs een rijk land als het Verenigd Koninkrijk, waarvan gemakshalve wordt aangenomen dat het toch iets afweet van ‘geld’, is stevig ziek in dat PPS-bedje. Van 1990 tot 2013 sloot het voor 78 miljard dollar aan dergelijke contracten. Indien het die had geleend aan gemiddelde intrestvoeten zou ze daarvoor uiteindelijk 140 miljard terugbetalen. Wat volgt is geen grap maar tergende werkelijkheid: de regering van het Verenigd Koninkrijk verbond er zich toe voor die 78 miljard aan PPS-contracten uiteindelijk 420 miljard dollar terug te betalen aan de privépartners… dat is dus 280 miljard, of maar liefst driemaal meer dan wanneer het rechtstreeks op de markt geleend zou hebben.

Is de burger er enkel om de factuur te betalen?

Om de vaak onevenwichtige en zelfs kromme publiek-private samenwerkingen te illustreren, hoeven we niet eens de Noordzee over te steken. Vraag u af, zoals in Pala van begin mei en al vroeger in hetCoöperaties boek, waarom de winsten die de windmolens op zee genereren zo buitensporig zijn? En waarom zijn ze voorbehouden voor privéinvesteerders uit binnen- en buitenland terwijl de eigen burgers en hun vele spaargeld zijn buitengesloten… terwijl zij toch met veel minder opbrengst heel tevreden zouden zijn, en deze investeringen voor alle burgers drastisch goedkoper zouden maken.

Zo draaien tientallen en tientallen overheden en samenlevingen in de hele wereld zichzelf een rad voor de ogen. Ze bezwaren de publieke kas zonder dat voor iedereen duidelijk zichtbaar te maken in de staatshuishouding en verarmen zichzelf immens… ten voordele van weinigen die bijna risicoloos onverantwoord veel rijker worden. Wie kan dan begrijpen dat de Wereldbankvan de honderden publiek-private samenwerkingen die ze wereldwijd steunt, slechts drie procent evalueert op hun fiscale impact?

Voor wanneer ook publiek-civiele samenwerking?

Altijd en overal moet de les ook zijn dat burgers, volksvertegenwoordigers en ambtenaren nauwgezet moeten toekijken op de contracten die overheden aangaan met privépartners. Informatie, transparantie en controle moeten regeren.

Wat bovenop dringend nodig is en nu vaak helemaal ontbreekt, is de ontwikkeling van publiek-civiele samenwerking. Burgers en samenleving moeten veel meer betrokken geraken bij publieke investeringsprojecten, niet om er zich fiscaal blauw aan te betalen, maar als volwaardige partners.

Dirk Barrez (hoofdredacteur Pala) - 13 juli 2016

Uw doordachte reacties zijn heel welkom op het emailadres Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Bronnen

Public-private partnerships: The global debt iceberg?
The Global Debt Iceberg
Hoe slecht kan een land bezig zijn? Dit land 
Publiekscoöperaties voor Proximus, Belfius en VRT de betere oplossing