In 'De Tribune', maandblad van ACOD (Algemene Centrale van de Openbare Diensten, ABVV), verscheen in het nummer van december j.l. een noodkreet n.a.v. een recente wijziging van het Gemeentedecreet waardoor de statutaire tewerkstelling bij de gemeentediensten niet langer als regel vermeld wordt. Met dank aan de auteurs publiceren wij de originele versie van hun artikel.

Het welzijn van de res publica¹

Het decreet van 3 juni 2016 tot wijziging van de organieke decreten wijzigt onder meer artikel 104 van het Gemeentedecreet, als volgt: “Het personeel van de gemeenten kan in statutair of in contractueel dienstverband worden aangesteld.” Er wordt geen opsomming meer gegeven van de gevallen waarin personeelsleden in contractueel verband kunnen worden aangesteld. Er wordt ook niet meer gesproken over de algemene regel van statutaire tewerkstelling. Besturen kunnen met andere woorden het dienstverband vrij kiezen.
ACOD LRB tekende hiertegen een protocol van niet-akkoord. De vrije keuze voor de aanstelling van personeel in statutair dan wel in contractueel dienstverband belemmert immers de continuïteit en onafhankelijkheid inzake de werking van lokale ambtenaren. Deze maatregel zal expansie van contractuele tewerkstelling tot gevolg hebben waardoor de financiering van de pensioenen in het gedrang komt.

Geschiedenis

Het verdient aanbeveling om in deze tijden van rechts beleid de geschiedenis van de ambtenaar erop na te lezen. Een belangrijke mijlpaal wordt gevormd door het KB van 2 oktober 1937 houdende het statuut van het Rijkspersoneel. Onder impuls van Koninklijk Commissaris Louis Camu slaagt de tweede driepartijenregering van Van Zeeland erin om de rechtstoestand van het Rijkspersoneel te regelen. Na tientallen jaren van publiek debat, raakten de drie partijen het eens over deze grondige administratieve hervorming. Dat deze hervorming slaagde had zeker te maken met de crisis waarin het land zich bevond. We sommen ze even op omdat het zo herkenbaar is:
- economische crisis: invloed van de grote Depressie, devaluatie frank.
- financiële crisis: te grote invloed van de financiële machten op het politieke leven.
- sociale crisis: grote stakingsbeweging, 40-urenweek.
- politieke crisis: Rex, VNV, opkomst fascisme.

Deze driepartijenregering is het erover eens dat een Rijksambtenaar zijn diensten aan de overheid verleent in vast verband. In het verslag aan de Koning bij dit KB verduidelijkt men dat “dit definitief verband tussen bestuur en ambtenaar de essentie is van de openbare dienst. Het vast dienstverband is noodzakelijk voor de continuïteit van de medewerking aan het beheer van de publieke zaak. Uiteindelijk werken we met zijn allen aan hetzelfde doel: het welzijn van de respublica” (letterlijke vertaling: de publieke zaak. In dit verband heeft het de betekenis van algemeen belang of staatsbelang).
Een ander principe dat aan de grondslag ligt van het statuut-Camu is dat men de ambtenarenloopbaan wenst te beschermen tegen elke willekeur, zoals politieke, economische of financiële inmenging.

Beginselen van openbare dienst

Ik wil me in dit verband beperken tot twee beginselen van openbare dienst:
- Het beginsel van de continuïteit van de openbare dienst: zolang een openbare dienst aan het algemeen belang blijft beantwoorden, moet deze dienst blijven functioneren.
- Het beginsel van de veranderlijkheid van de openbare dienst: de overheid moet de noden van de maatschappij vaststellen, en de dienstverlening in functie van die noden laten evolueren.

Raad van State

Ook de Raad van State heeft bedenkingen bij de idee van een vrije keuze tussen statutair en contractueel dienstverband. De Raad van State stelt dat het beginsel van statutaire tewerkstelling wegvalt door deze wijziging. Een personeelslid van een lokaal bestuur kan het vermoeden van statutaire aanstelling niet langer inroepen, in tegenstelling tot een personeelslid van andere overheden. In het licht van het gelijkheidsbeginsel, stelt de Raad van State dat er een bijzondere motivering moet gegeven worden ter verantwoording van deze wijziging.

Het njet van rechts

Deze rechtse regering is hier niet op ingegaan, en heeft enkel toegestemd met een verduidelijking in de memorie van toelichting. Ze beweren dat de beginselen van continuïteit en veranderlijkheid niet in het gedrang komen bij contractuele tewerkstelling. De vrije keuze tussen statutair en contractueel dienstverband schaft bovendien het statutair dienstverband niet af en raakt evenmin aan het vermoeden van statutaire tewerkstelling.

Droevig gevolg

De openbare diensten komen steeds meer onder druk te staan, en deze wijziging zet de deur open voor een verdere contractualisering van de lokale besturen. Besturen die de geschiedenis willen verloochenen, zouden in principe kunnen beslissen om voortaan alleen nog in contractueel verband aan te werven. ACOD LRB zal dan niet alleen toezien dat het beginsel van de gelijke toegang tot het openbaar ambt wordt gerespecteerd, en dat er wel degelijk rekening gehouden wordt met de responsabiliseringsbijdrage die sommige besturen moeten betalen vanaf 1 januari 2012. Maar ACOD LRB zal eveneens waken over de echte beginselen van de openbare dienst, die in schril contrast staan met de interpretatie van deze regering. Wij vinden namelijk dat bejaardenzorg, jeugdzorg, gehandicaptenzorg, seniorenbeleid, openbaar vervoer, gezondheid,… aan het algemeen belang blijft beantwoorden, en dat dit dus gediend is met een dienstverlening door onafhankelijke ambtenaren die efficiënt worden ingezet. De continuïteit van deze dienstverlening speelt hierbij een belangrijke rol.

Tot slot deel ik nog graag een quote uit het verslag aan de Koning bij het statuut Camu: “Het begrip openbare dienst is onverenigbaar met het begrip onbekwaamheid”. Laat dit een boodschap zijn voor onze ministers die bevoegd zijn voor de openbare diensten.

Namens ACOD Lokale en Regionale Besturen, Willy Van Den Berge, Algemeen Secretaris en Gert Vlasselaer, medewerker - december 2016

Voetnoot

^{1 Respublica: Latijn voor algemeen belang}

Naschrift van de redactie

Vermits de keuze tussen contractuele of statutaire tewerkstelling (gelukkiglijk) nog steeds in de handen ligt van de gemeentebesturen is het zowel voor de bevolking als voor het personeel  van belang dit thema tijdig op de agenda van de Gemeenteraadsverkiezingen te zetten. Zoals bij vorige gemeenteraadsverkiezingen wil LEF daar zijn steentje toe bijdragen.