Emmanuel Macron is een straffe gast. Hij gebruikte de sociaaldemocratie als afzetplank voor zijn eigen politiek project. Samen met heel Frankrijk zag hij dat onder Hollande de PS zijn ondergang tegemoet snelde. In plaats van de partij die hem zijn politieke carrière schonk te redden, zette hij tijdig een stap opzij en liet hij de rekening van de implosie over aan makkers als Manuel Valls.

Merkwaardig genoeg trok hij daarmee als een rattenvanger van Hamelen bij de vleet sociaaldemocraten aan. Zij verlieten het schip dat ze zelf tot zinken hadden gebracht. Om er maar eentje te noemen: François Hollande himself. Ze verkozen de redelijke slaagkans van Macron boven de loyaliteit van gedoodverfd loser Benoit Hamon. In plaats van Macron als wegloper te hekelen, loofden ze zijn 'inzicht' en zijn 'moed'. Macron zal ze nu inzetten om zijn presidentiële meerderheid in een parlementaire om te zetten.

Maar ook buiten Frankrijk werkt het product 'Macron' als een magneet. Binnen de in existentiële crisis verkerende Europese sociaaldemocratie gaan stemmen op om Macron uit te roepen tot nieuwe Messias. Hij moet de zwaar gediscrediteerde constructie van de supranationale EU nieuwe schwung bezorgen. Dat Duitse woord is zijn gewicht in goud waard nu al zeer vroeg blijkt dat die andere pro-EU-locomotief, Martin Schulz, als een soort van Fyra door het politieke landschap sukkelt.

Dat Macron de Europese integratie verdedigt tegenover een enge, nationalistische terugplooi kan bezwaarlijk een punt van kritiek zijn. Maar alles draait natuurlijk om hoé je dat Europese project wil invullen. In wezen heeft Macron op geen enkel moment ook maar laten uitschijnen dat hij het beleid van de EU, met de wurg- en chantagepraktijken van de Trojka, in vraag zal stellen. Integendeel, in zoverre we weten ogen zijn sociaaleconomische hervormingen best vergelijkbaar met die van de rechtsconservatieve Mariano Rajoy in Spanje of deze van de door de N-VA-geleide bestuursploeg hier te lande. Ten bewijze: ook Charles Michel en Gwendolyn Rutten supporteren voor 'de liberaal Macron'.

John Crombez zal het enthousiasme van de sociaaldemocratische macronistas wellicht met lede ogen en zwaar gemoed aanzien. Macron bewieroken en achterna lopen vraagt van de sociaaldemocraten wat ze met het Europees beleid van de werkmens verlangen: flexibiliteit en inlevering. Want opnieuw moeten ze om Macron te volgen naar rechts opschuiven en het liberalisme nadrukkelijker gaan omhelzen. Sinds de strapatsen van de vorige lichting Messiassen, Tony Blair en Gerhard Schröder, was men, althans verbaal, van deze Derde Weg teruggekomen.

Het is precies die Derde Weg die de sociaaldemocratie vervreemdde van haar eigen achterban die in grote getale ontgoocheld en ontredderd elders soelaas ging zoeken in die mate dat partijen die ooit de grootste van hun land waren, verschrompelden tot klein links. De electorale implosie van een aantal sociaaldemocratische partijen heeft immers alles te maken met een jarenlange nagenoeg volledige identificatie met de eenzijdige monetaristische aanpak van de EU en het bijbehorende sociale en democratische deficit. In menig land waar ze aan de macht waren, verlaagden ze zich tot onvermurwbare leverancier van harde besparingen op zorg en onderwijs, deregulering van de arbeidsmarkt en privatisering van openbare diensten. Dat harakiribeleid had eergisteren desastreuze gevolgen voor de Nederlandse PvdA en gisteren voor de Franse PS.

John Crombez zit geografisch in de tang, wil niet de volgende in dat rijtje zijn en weet dat de partij er niet goed voorstaat. Ondanks een oppositiekuur, verjonging aan de top en vele inhoudelijke ideetjes stagneert de partij in de peilingen of boert ze zelfs licht achteruit ten voordele van de groenen terwijl haar laatste score al een historisch dieptepunt betekende. Het ontbreekt de sp.a aan smoel, maar vooral aan een fundamenteler programma en een andere politieke cultuur. Het wordt stilaan een race tegen de tijd. Over de taalgrens waar de PS nog wél beleidsteugels in handen heeft, wordt de partij na onpopulaire maatregelen en Publifin-gegraai in de peilingen overvleugeld door de PTB.

Dwepen met Macron, wiens voorstellen tot nu toe niet ten gronde afwijken van een beleid dat amper een week geleden, op 1 Mei, samen met de vakbonden werd gehekeld, kan de problemen alleen maar vergroten.

De sp.a-voorzitter heeft regelmatig andere voorkeuren dan een Derde Weg revisited laten uitschijnen. Bij zijn aantreden zong hij de lof van formaties als Syriza en Podemos. Onlangs nog liet hij zich iets belangrijks ontvallen dat helaas niet voldoende werd opgepikt. Hij stelde dat in Europa de sociaaldemocratie in crisis verkeerde, maar niet het socialisme (De Ochtend, Radio1, 24/4/2017). Dat opent de deur naar andere pistes dan de linksliberale maar tot een heldere alternatieve roadmap is het nog niet gekomen en onder zijn Europese kameraden wordt wie daarmee komt aandraven ofwel kaltgestellt (Tsipras) of beschaamd de rug toegekeerd (Corbyn).

Crombez moet beseffen dat de sociaaldemocratische ezel zich geen tweede maal aan dezelfde linksliberale steen mag stoten. Van een linkse partij verwacht je linkse voorstellen en een dito beleid. Voor al de rest hebben we andere partijen en als je die volgt, maak je jezelf overbodig. Hoe aanlokkelijk het charisma van een jong en 'moedig' leider ook mag overkomen, voor de sociaaldemocratie is Macron de verkeerde gids.

Vincent Scheltiens

Deze opinie verscheen eerder in De Standaard, 10 mei 2017