Met een smak zijn we tegen dat verdomde coronavirus aangelopen, en dat deed echt geen deugd. We zijn anders gaan leven omdat het moest. De hele episode doet ons beseffen dat natuurrampen of door de mens veroorzaakte bedreigingen realistisch zijn en niet enkel voer voor filmregisseurs. Of zoals Jean Pisani-Ferry, adviseur van President Macron, stelt: ‘Burgers en politici zijn geschokt door het besef dat rampen kunnen gebeuren. Onze kwetsbaarheid is blootgelegd, het idee dat we alles kunnen beheersen wankelt. Mensen beseffen dat, als dit kan gebeuren, een klimaatramp ook mogelijk is’ (DS weekblad 4 juli).

We weten dat dergelijke bedreigingen er zitten aan te komen, maar toch doen we alsof onze neus bloedt. Het coronavirus bijvoorbeeld komt niet uit de lucht vallen: hiv, ebola, sars,… Voor de Foundation van Bill Gates zijn dergelijke epidemies al jaren de eerste prioriteit. Bij ons heeft viroloog Johan Neyts (KU Leuven) in pre-corona tijden voorgesteld om onderzoek te doen naar coronaremmers, maar nooit gehoor gevonden. Altijd is er wel iets dat hoger op de agenda staat. Daardoor zijn we als maatschappij grotendeels blind voor de gevaren op middellange en langere termijn. Totdat de realiteit ons inhaalt. En dat doet pijn, aangezien we totaal niet voorbereid waren en dat dus wel hadden kunnen zijn: in dit geval onvoldoende beschermingsmateriaal, onvoldoende testcapaciteit, onvoldoend geschoold personeel in wzc’s, etc.

Sommigen zullen deze waarschuwing betreft de toekomst niet graag lezen omdat corona - en enkel corona - nu alle aandacht vergt. Maar wetenschappers zijn er niet om te behagen. We kunnen natuurlijk een hele boel onheil bedenken, maar welke mogelijke rampen vragen nu echt onze aandacht ? Steven Stroeykens, oud-wetenschapsjournalist van deze krant, schreef in 2016 – in tempore non suspecto – een boek met als titel ‘Het einde van de wereld. Een geschiedenis’. 34 rampen en doemscenario’s passeren de revue. Het hoofdstuk ‘Killers uit het regenwoud’ moet u alvast niet meer lezen. Daar weet u nu alles over. Het hoofdstuk ‘Totdat de bom valt’ is daarentegen wel een aanrader, zeker voor de min-vijftigjarigen die de Koude Oorlog niet meer aan den lijve hebben meegemaakt. ‘Van alle doemscenario’s die ik in dit boek beschrijf, is dat van een kernoorlog…het zorgwekkendste. Het is het meest realistische scenario voor een allesvernietigende ramp op korte termijn,’ aldus Stroeykens.

Jaarlijks komen een schare exacte wetenschappers, waaronder verschillende Nobelprijswinnaars, samen om zich te beraden over de ernst van de nucleaire dreiging in de wereld, en de laatste jaren nemen ze ook het klimaatvraagstuk mee. Deze zogenaamde Doomsday clock’ heeft nooit dichter, met name 100 seconden, voor middernacht gestaan dan vandaag, zelfs niet tijdens die Koude Oorlog. Dat heeft onder meer te maken met incapabele leiders zoals Trump, autoritaire leiders zoals Putin en Kim Jong-Un, en een luchtoorlog tussen kernwapenstaten India en Pakistan. Kernwapens, die stabiliteit, veiligheid en dus vrede opleveren ? Blijkbaar niet. En enkele weken geleden kreeg India het ook aan de stok met China, opnieuw twee kernmachten. Wapenbeheersingsakkoorden zijn blijkbaar passé. We slaapwandelen richting catastrofe.

Zijn wij als maatschappij en als staat klaar voor een oorlog die uitgevochten wordt met kernwapens of voor een substantiële stijging van de zeespiegel ? De bottleneck die ons de afgelopen maanden heeft genekt was het beperkt aantal intensive care (IC) bedden in de ziekenhuizen, zo’n 2.000. Dat is een behoorlijk aantal, waar andere landen jaloers op zijn. Maar in onzekere coronatijden blijkbaar toch genoeg om heel het land plat te leggen, inclusief de economie en de scholen, uit schrik om dat maximum aantal bedden te bereiken. Volstaat dit aantal bedden in het geval van een kernwapenexplosie op ons grondgebied of een serieuze klimaatramp ? Indien niet moet serieus worden overwogen om sommige van onze economische en militaire activiteiten te hertekenen in functie van het niet onbelangrijk gegeven dat het aantal IC-bedden per definitie altijd beperkt zal zijn en nooit meer dan enkele duizenden. Als een B-61 atoombom uit Kleine Brogel (340 kiloton, 20 maal krachtiger dan de Hiroshimabom) per ongeluk op Brussel zou vallen – plausibeler is een bom van de Russen op het hoofdkwartier van de NAVO – zou dat volgens realistische schattingen 407.960 doden en 516.910 gewonden opleveren. Als een Chinese Deng Fong-5 nucleaire raket (5.000 kiloton) op het NAVO hoofdkwartier terecht komt, waar men zich sinds kort ook met China bezighoudt, mogen 839.550 mensen een kruis maken over hun leven, en zullen er 827.260 gewonden vallen. Ruiten sneuvelen tot in Kontich, Lubbeek, Nijvel en Ninove. Volstaan die 1.900 IC bedden (minus de bedden in de hospitalen van Brussel en omstreken) dan ?

75 jaar na Hiroshima en Nagasaki is het misschien tijd om eindelijk een streep te trekken onder deze dreiging, die we volledig zelf in de hand hebben, wat niet het geval is voor het klimaat en nog minder voor corona. De voor een groot stuk imaginaire voordelen van die massavernietigingswapens – wiens gebruik ingaat tegen het internationaal humanitair recht en wiens bestaan binnenkort verdragsmatig verboden zal worden - wegen niet op tegen de reële risico’s die hierboven werden beschreven, tenzij misschien voor diegenen die hun brood verdienen in deze lugubere business. Zouden die 191 miljoen dollar die dagelijks (!) wereldwijd aan kernwapens worden uitgegeven bovendien niet beter kunnen besteed worden, bijvoorbeeld om onze economie en onze gezondheidssector er terug boven op te helpen, en tegelijkertijd klimaatneutraal te worden ?

Tom Sauer is Professor Internationale Politiek aan de Universiteit Antwerpen

Deze opinie verscheen eerder, gewijzigd in De Standaard.