Het is twintig, nee eigenlijk drieëntwintig jaar geleden dat de Monde Diplomatique uitpakte met die sprekende titel: Désarmez les marchés! Ontwapen de markt!

De bom van de ontwapening sloeg in! Twintig jaar na het formele begin van het neoliberale tijdperk en de oprukkende mondialisering, was de maat inderdaad vol. De beweging voor een andere mondialisering kreeg vorm. Misschien moeten we vandaag met enige nostalgie aan die periode terug denken, want sindsdien is het eigenlijk alleen maar erger geworden! Werkloosheid, armoede, ongelijkheid, de statistieken zijn niet bij te houden! Tel daar de coronacrisis bij, en je ziet dat we werkelijk in een bijzonder moeilijke situatie leven. Wereldwijd.

Het Wereld Sociaal Forum was een ontegensprekelijk succes. Enkele duizenden deelnemers die eerste keer in Porto Alegre, daarna elk jaar meer tot zowaar 150.000 deelnemers in Belem do Para. We verhuisden naar Mumbai in India, naar Dakar in Senegal en Nairobi in Kenya.

Daarna begon het wat bergaf te gaan. Met de Arabische lente kwam er een nieuwe dynamiek op gang met een erg goed forum in Tunis. Maar eigenlijk moeten we bekennen dat hete vuur uit de pan is.

We hadden in 2018 een erg goed forum in Salvador de Bahía, maar het was toch vooral een Braziliaans forum.

Politieke problemen
Hoezeer we deze twintigste verjaardag ook willen vieren, het zou fout zijn de problemen onder de mat te vegen.

De internationale raad, ooit het heilige van het heilige, heeft al zijn glans verloren. Van de meer dan honderd interessante intellectuelen die er in de beginjaren deel van uitmaakten, blijft zo goed als niemand nog over. Een aantal mensen zijn gestorven, zoals François Houtart, Samir Amin en Immanuel Wallerstein, de anderen zijn ontgoocheld opgestapt.

Er zijn financiële problemen: dit jaar organiseren we een online forum, dat scheelt een slok op een borrel, maar een wereldwijd forum op één plek, tja, wie kan die reizen nog financieren? In de beginjaren kon stilzwijgend gerekend worden op een aantal grote bedrijven, type Petrobras, en ook enkele banken. Maar niet alleen was daartegen en terecht heel wat protest, de financieringsbronnen droogden op.

De politieke problemen konden in de beginjaren worden opgelost met hier een commissie, daar een werkgroep of een verbindingscomité. Ook dat soort ‘oplossingen’ kent grenzen. Er komt een ogenblik waarop elk eerlijk mens moet toegeven dat de tegenstellingen te groot worden.

Open ruimte of actie?
Waar die conflicten dan over gaan?

Er zijn ettelijke analyses gemaakt over het WSF. Velen zagen een tegenstelling tussen progressieve sociale bewegingen en bureaucratische, rijke NGO’s. Die tegenstelling is er, zeer zeker, maar ze kan lang geen verklaring bieden voor de reële problemen.

Een andere veel gehoorde uitleg gaat over de ‘horizontalen’ tegen de ‘vertikalen’. Het WSF wilde een nieuwe ‘politieke cultuur’ invoeren, horizontaal, zonder hiërarchieën, met basisdemocratie. De ‘vertikalen’ werden voor ‘oud links’ versleten en het mocht niet helpen dat ze erop wezen dat het horizontalisme alleen maar werd gebruikt om de reëel bestaande machtsrelaties te verbergen. Nogmaals, de tegenstelling is er, maar ze heeft niets met oud of nieuw links te maken, wel met democratische procedures, transparantie en accountability.

Waar het wel om gaat, tot vandaag, is de doelstelling van het forum. Wat willen we bereiken? Wat is de strategie? Als je geen doelstelling hebt, kan je ook geen strategie bedenken.

Voor de ‘vaders’ van het Forum, enkele Brazilianen – de Fransen hebben al lang geleden bye bye gezegd – is het forum een open ruimte, waar bewegingen en mensen elkaar ontmoeten, gezellig kouten, netwerken vormen, afspraken maken voor eventuele gezamenlijke acties. Het Forum zelf doet echter niets, het heeft geen stem en niemand mag of kan in zijn naam spreken.

Dat is voor anderen verloren tijd. Want van gemeenschappelijke acties komt niets in huis als daarvoor niemand een ernstig initiatief neemt. Waarom kan het WSF, het enige mondiale forum voor sociale bewegingen, geen politieke actor zijn? Waarom kunnen we ons niet uitspreken over Palestina? Over het vaccin? Over de schuldenlast van het Zuiden? Zou dat niet méér gewicht hebben dan een verklaring van vier of tien of honderd bewegingen die niemand kent?

Ook hierover werd jarenlang gebakkeleid in werkgroepen, met interviews en survey’s. Het mocht iet baten. De vaders zeiden ‘njet’. Tot in 2016 op een vergadering van de internationale raad voor iedereen duidelijk werd wat deze impasse betekende. Dilma Roussef, President van Brazilië, werd met afzetting door het Parlement bedreigd. We wilden daarover een verklaring afleggen, maar één Braziliaan zei opnieuw ‘njet’, om zuiver principiële redenen, en alles viel stil. Want in de nieuwe politieke cultuur moet er consensus zijn en dus heeft één enkel persoon een vetorecht. Idem dito in Salvador de Bahía waar we wilden protesteren tegen de moord op Marielle Franco, de activiste van Rio de Janeiro. Het mocht niet. Het werd een tekst met vijftig handtekeningen

De ontgoocheling was groot.

Een groepje dat er echt genoeg van had maar bleef geloven in het potentieel van het Forum, stichtte daarom een werkgroep om de stier bij de horens te vatten; ‘Towards a New World Social Forum’ is een groepje van zes mensen, met Boaventura de Sousa Santos, Roberto Savio, uw dienares en nog enkele anderen. We zijn nu al maandenlang aan het vergaderen met een uitgebreide groep van resterende leden van de Internationale Raad en andere intellectuelen om te zien hoe en wat we kunnen en moeten veranderen. Het is geen makkelijke klus, want niemand wil zich gewonnen geven.

We hebben een website en een facebook account, en zullen tijdens dit forum voor het eerst een open debat voeren over de toekomst van het Forum. Wat het wordt is nog erg onduidelijk, maar de hoop bestaat.

Waar komen we vandaan?
Dat twintig jaar geleden werd besloten om steriele linkse debatten zo sterk als mogelijk te vermijden, is zeer begrijpelijk. En dat is gelukt. De verschillende linkse kapelletjes hebben altijd een sectair kantje gehad en het leidt nergens toe om er tijd mee te verliezen.

Vandaag is dat niet alleen sterk afgezwakt, er is ook een groter besef dat samenwerking moet. De besprekingen gaan soms heel erg moeizaam, maar uiteindelijk komen we wel tot akkoorden, wanneer sommigen niet willen dat A wordt uitgenodigd, kunnen we ook B daarnaast uitnodigen.

Waar we nog niet uit zijn is de doelstelling van het Forum. Wat willen we bereiken? We zijn antikapitalistisch, antikoloniaal en antipatriarchaal. Mooi. Maar concreet? Wat doen we? Met wie werken we samen? Wat is de strategie?

Het zijn de punten die we nu gaan bespreken en om een paar stappen verder te kunnen zetten is het ook goed te weten waar we vandaan komen.

Twintig jaar geleden werd gezegd dat we een antwoord moesten geven aan het Wereld Economisch Forum in Davos. Toen puntje bij paaltje kwam, mocht dat niet en bleef alles beperkt tot enkele mooie woorden over waarden en ethiek. Toch is het wel degelijk dat wat we moeten doen: een contra-hegemonisch discours ontwikkelen, bewegingen bij elkaar brengen om netwerken te vormen die kunnen handelen. Dat zal anders moeten gebeuren dan een eeuw terug. Toen waren het de vakbonden die met internationale samenwerking en solidariteit een beweging hebben uitgebouwd die het leven van miljoenen werkers heeft verbeterd.

Dergelijke organisaties zijn wellicht niet langer mogelijk, maar organisatie moet wel degelijk. De enige, beweging die vandaag de goede kant opgaat in sterkte en samenwerking is die van de feministen. De acties van afgelopen 8 maart, wereldwijd, waren sprekend, een groot succes.

Want waar niemand mag aan twijfelen is dat niets mogelijk is zonder organisatie en zonder internationale samenwerking. ‘Transitie is iets voor in je straat’, zie iemand me twee jaar geleden op de Gentse Feesten. Daar lig ik nog steeds wakker van. Want die straat is niet de wereld en is niet mijn wereld. Die straat is echt nodig, maar er zijn nog andere straten en dorpen en steden en landen en continenten die allemaal transitie nodig hebben. Wie niet over de grenzen kan kijken is gewoon blind.

Volgende week gaan we veel praten over economische, sociale en klimaatrechtvaardigheid. We gaan praten over vrede, democratie en diversiteit. En we gaan ons afvragen hoe we van dit geweldige potentieel dat het Wereld Sociaal Forum biedt, ook een efficiënt instrument kunnen maken voor ja, voor een ‘andere wereld’. Iedereen welkom.

Voor het Forum: www.wsf2021.net; wie wil meedoen: www.join.wsf2021.net; en voor een nieuw, hervormd forum: www.foranewwsf.org

Bron: https://www.uitpers.be/twintig-jaar-wereld-sociaal-forum/