Forum Opinie: kernwapens de wereld uit, maar Nederland doet niet mee
| 
Nederland, België en Duitsland moeten zich aansluiten bij de allesbehalve symbolische verbintenis van het nieuwe Nucleaire Verbodsverdrag, bepleiten Tom Sauer, Jan Hoekema en Moritz Kütt.
Tom Sauer en Jan Hoekema en Moritz Kütt - 21 januari 2021,
Demonstratie tegen kernwapens in 1978 bij Marine Vliegkamp Valkenburg. De weerzin onder de Nederlandse bevolking tegen nucleaire bewapening is nog steeds groot, maar de regering houdt zich afzijdig bij een nieuw initiatief.Beeld ANP
Vandaag, 22 januari, wordt het Nucleair Verbodsverdrag van kracht. Dit verdrag verbiedt de lidstaten het ontwikkelen, aanmaken, testen en opslaan van kernwapens. Het verbiedt tevens het gebruik en het dreigen met gebruik ervan. Het verdrag telt 51 lidstaten, terwijl 35 andere staten het hebben ondertekend, maar nog niet geratificeerd. Het ligt in de verwachting dat nog meer staten zullen volgen. Onze regeringen – wij leven in België, Nederland en Duitsland – hebben het verdrag echter helaas niet getekend, laat staan geratificeerd.
Het verdrag beoogt een substantiële bedreiging voor onze planeet juridisch uit de weg te ruimen: het gebruik van kernwapens in oorlogstijden met catastrofale humanitaire en ecologische gevolgen.
Nederland was aanwezig bij de onderhandelingen, terwijl België en Duitsland aan de kant stonden. Onze regeringen stellen publiekelijk dat ze voorstander zijn van een wereld zonder kernwapens, zoals gestipuleerd door het Nucleair Non-proliferatie Verdrag (NPV). Het moge duidelijk zijn dat dit geen makkelijke opdracht is, maar enkel deze doelstelling herhalen brengt ons niet veel vooruit. Dit doel kan enkel worden gerealiseerd door concrete stappen.
Lid worden
We zouden graag zien dat België, Nederland en Duitsland met het Verbodsverdrag instemmen, met als doelstelling om op een gepast tijdstip ook lid te worden.
Daar zijn vier goede redenen voor. Ten eerste zou het overeenkomen met de politieke agenda die door hen wordt nagestreefd om tot een wereld zonder kernwapens te komen. Ten tweede zou het hen ook mogelijk maken toekomstige ontwikkelingen binnen de werking van het Verbodsverdrag mee te sturen. Ten derde is het in het belang van onze bevolking: opiniepeilingen tonen aan dat er een grote meerderheid voor bestaat. Tot slot zou het wederzijds het Verbodsverdrag en het NPV versterken.
Onze drie landen bevinden zich ook in een speciale situatie. Alledrie zijn ze ‘gastland’ van Amerikaanse kernwapens. Deze tactische kernwapens worden geacht gebruikt te worden door Belgische, Nederlandse en Duitse piloten met hun eigen straaljagers. Deze praktijk is al herhaaldelijk bekritiseerd, en in onze drie landen werden parlementaire resoluties goedgekeurd om werk te maken van hun verwijdering. Het Verbodsverdrag verbiedt expliciet het stationeren van kernwapens op andermans grondgebied. Wij geloven dat deze kernwapens een overblijfsel zijn van de Koude Oorlog, zonder enig militair nut. Onze regeringen zouden zo snel mogelijk moeten aandringen bij de VS op hun verwijdering en op die manier een einde maken aan de potentiële betrokkenheid van onze burgers aan een kernoorlog.
Geen duurzame veiligheid
Door constant te dreigen met het gebruik van kernwapens via de Navo, trachten onze regeringen veiligheid te garanderen middels inhumane wapens met verschrikkelijke gevolgen. Zo’n doctrine kan geen duurzame veiligheid op lange termijn opleveren. De Navo moet een debat opstarten aangaande effectieve niet-nucleaire afschrikkingsstrategieën. We moedigen de VS en Rusland ook aan om het New Start-akkoord te verlengen en bilaterale onderhandelingen voor een vervolgakkoord op te starten, die ook de tactische kernwapens zouden omvatten.
Jammer genoeg uiten onze drie regeringen veel kritiek op het Verbodsverdrag, zoals ook de Navo in december deed. Het verdrag wordt weggezet als van zuiver symbolisch belang.
Volgens ons is dat argument fout. Het Verdrag is een wettelijk instrument dat de lidstaten bindt. Het is het eerste instrument dat effectief kernwapentesten verbiedt, aangezien het Algemeen Teststopverdrag nog steeds niet van kracht is, omdat de VS en China het weigeren te ratificeren.
Verder hebben pensioenfondsen (waaronder het overheidsfonds in Nederland) en banken (zoals de KBC en Deutsche Bank) reeds beslist om geen bedrijven meer te financieren die gerelateerd zijn aan de productie van kernwapens, expliciet verwijzend naar het Verbodsverdrag.
Tom Sauer is hoogleraar Internationale Politiek aan de Universiteit Antwerpen.
Jan Hoekema is voorzitter van Pugwash Nederland, en voormalig ambassadeur, burgemeester en parlementslid.
Moritz Kütt is hoofdonderzoeker aan het Instituut voor Vredesonderzoek en Veiligheidsbeleid aan Hamburg Universiteit (Duitsland).
De auteurs zijn alledrie actief in de Pugwash Conferences on Science and World Affairs.
