Op 21 juni organiseert Netwerk tegen Armoede, de koepel van 58 erkende verenigingen uit Vlaanderen en Brussel die zich inzetten in de strijd tegen armoede, in Brussel een evenement naar aanleiding van zijn 10-jarig bestaan. Tijd voor een bilan.

Men kan er vooreerst niet naast kijken dat ondanks de vele overheidsmaatregelen op vlak van armoedebestrijding de armoede in ons land alleen maar verder toeneemt. Uit de Zesde Armoedebarometer van Decenniumdoelen die eind mei bekendgemaakt werd bleek dat 1 op 10 Vlaming nog steeds in armoede leeft. Een recordpercentage van 9,7 van alle kinderen wordt in Vlaanderen geboren in een kansarm gezin. Het aantal gezinnen waar niemand werkt blijft stijgen. 1 op 3 huurders ondervindt betalingsproblemen en liefst 1 op 4 leeft in een woning van gebrekkige kwaliteit. Ook andere indicatoren wijzen op toenemende armoede. Zo dient de oorzaak van het feit dat het aantal kinderen in de jeugdzorg de afgelopen jaar met 15 procent steeg volgens administrateur-generaal van Jongerenwelzijn Stefaan Van Mulders gezocht in de gestegen kinderarmoede. Het aantal gezinnen met een budgetmeter voor elektriciteit steeg in 2012 van 43.999 tot 44.035, voor aardgas was er een stijging van 24.220 tot 27.232.

Een van de oorzaken van de inefficiëntie van de armoedebestrijding is het feit dat armen of ervaringdeskundigen op vlak van armoede in de praktijk weinig te zeggen hebben in groepen die goed gesubsidieerd worden om de armoede te bestrijden. 95 procent van de verenigingen uit het Netwerk tegen armoede die Vlaanderen subsidieert heeft 5 procent mensen in de raad van bestuur met een armoede-ervaring. Dit is echter flagrant in tegenstrijd met enkele van de criteria die decretaal verplicht zijn in het kader van de erkenning, met name armen het woord te geven en te werken aan hun maatschappelijke emancipatie. Hoewel de Vlaamse overheid dat zeer goed weet blijft men die verenigingen goed subsidiëren. In de begroting 2013 is voor deze groepen liefst 2,4 miljoen euro voorzien. De koepel Vlaams Netwerk kan in 2013 rekenen op nog eens circa 620.000 euro. In de koepelvereniging is 65 procent van de organisaties weliswaar vertegenwoordigd met een tandem-formule, waarbij een lid dit bestuursambt deelt met iemand met armoede-ervaring. Deze laatsten worden hier echter niet op voorbereid en weten vaak niet waarover er gepraat wordt. Verschillende armoede-organisaties waren voor de decreetwijziging van 2006 een onderdeel van vzw’s zoals Samenlevingsopbouw en Centra voor Algemeen Welzijnswerk. Als gevolg van die decreetwijziging moesten ze echter een aparte vzw oprichten voor hun armoedewerking. Om twee keer langs de kassa te kunnen passeren is dat gebeurd maar meestal zijn beide vzw’s samengesteld uit dezelfde mensen…

In de meeste organisaties zijn mensen met armoede-ervaring niet betrokken bij de beleidsvoering van hun organisaties, laat staan bij selectie van werknemers. Bij aanwervingen wordt de lat overigens zo hoog gelegd dat iemand met wat sociale achterstand niet in aanmerking komt voor een baan. Als er al eens een als uithangbord aangeworden wordt, wordt die zwaar onderbetaald want de opleiding die hij genoot is bepalend voor de verloning. Het beleid in deze organisaties die armoede bestrijden wordt bepaald door middenklassers die zelf geen enkele feeling ooit hadden met armoede. Deze mensen hebben de beste bedoeling om armoede te bestrijden maar niet ten koste van henzelf. Om aan goede armoedebestrijding te doen heb je niet alleen kennis van de middenklasse nodig, maar ook de ervaringen van wie in armoede leeft of leefde. De betrokken stafmedewerkers halen hun kennis weliswaar bij armen en schrijven er rapporten mee om meer subsidies en tewerkstelling binnen te rijven. Men is er echter vooral op uit zichzelf te versterken. De kennis wordt gestolen, verstopt in andere woorden waar mensen in de bestaansonzekerheid zich niet meer in kunnen vinden. Beleidsmatig worden armen helemaal niet betrokken. Gekleurde armen komen al helemaal niet aan bod. De Vlaamse overheid sluit zijn ogen en in overlegvergaderingen met deze organisaties wordt daar niet over gesproken.

Armoede wordt op die manier bewust in stand gehouden door bepaalde groepen die er hun profijt mee doen. Dit resulteert dan in een werking waar bijvoorbeeld toneelstukjes worden opgevoerd, kooksessies georganiseerd, uitstapjes gedaan, maar geenszins aan echte armoedebestrijding. Het zijn de middenklassewerkers die bepalen wat belangrijk is en wat niet. Deze goedmenende jongens en meisjes hebben echter weinig of geen kaas gegeten hebben van de problemen. Het werken aan maatschappelijke emancipatie – bv. het aanleren van sociale basisvaardigheden - is er al helemaal niet bij. Als het gaat over emancipatie moet je toch weten dat de knecht ook de baas kan worden. Ondanks het feit dat energie één van de grote kostenfactoren is voor armen is er bijvoorbeeld geen aandacht voor omgaan met duurzame energie. Er is ook geen werking rond bijzondere jeugdzorg alhoewel heel wat mensen met een armoedeproblematiek een sociaal verleden hebben in dergelijke instellingen. Ook betaalbaar openbaar vervoer is een zware kost voor armen. Het contrast met de migantensector is groot. Daar zie je wel veel zelforganisaties, die functioneren op basis van gelijkheid tussen alle betrokkenen, en die wel succes boeken. In Brussel heb je bijvoorbeeld een Turkse school die gefinancierd is door Turkse gelden die jaarlijks 5, 6 mensen afleveren om naar de universiteit te gaan.

De reden waarom men zich niet met dergelijke thema’s bezighoudt is simpel. Het zijn politieke items die zeer slecht scoren bij de ministers van wie ze afhankelijk zijn voor hun subsidies. In Mechelen bijvoorbeeld is er zelfs een organisatie die geld krijgt van Electrabel om slaapmatjes en slaapzakken te kopen. Kan men van zo’n groep verwachten dat ze de hoge energieprijzen op de korrel gaat nemen? Doordat men geen eigen koers kan varen wegens teveel verstrengeling is zal er nooit echt gewerkt worden aan een visie om de echte armoede aan te pakken. Waarom moet er bijvoorbeeld 21 procent btw betaald worden op de energiefactuur en geen 6 procent zoals bij water? Die 18 euro op een factuur van 100 euro wegen zwaar door voor armen. Het is voor hen een week brood bij bakker. Het woonprobleem wordt gehekeld maar onverminderd blijven er overal veel woningen leeg. Deze “armoedebestrijders” verwoorden weliswaar dat armoede een onrecht is in deze mondiale kapitalistische samenleving maar naar structurele oplossingen wordt niet gezocht. De overheidsmiddelen die ze krijgen komen voor de buitenwereld echter over als mooi en liefdadig….

Zolang de geur in de pot blijft zitten is er geen probleem. Maar kan de overheid eens eindelijk zeggen hoe ze de armoede echt gaat aanpakken?

Manuel Chiguero - 12 juni 2013

Mede-oprichter Brussels Platform Armoede
Ex-bestuurslid Vlaams Netwerk Armoede
Bestuurslid Belgisch Netwerk Armoede en de Europese koepel
Bestuurlid vzw Bij ons (daklozewerking )