Liberaal boegbeeld in het Europees Parlement Guy Verhofstadt deed een dramatische oproep, om Europa te behoeden voor een “Japanse winter”, d.w.z. een lange periode van economische stagnatie, zonder significante daling van de werkloosheid (DM, 7/9). Maar zijn diagnose van de oorzaken van die crisis is fout, en ook zijn remedies.

Hij schrijft immers: “aan de basis van de stagnatie zal de falende kredietverlening liggen”. Niet alleen spreken banken tegen dat ze minder krediet verschaffen; zijn er diverse overheidsinitiatieven om bedrijven te ondersteunen, op regionaal, federaal en Europees niveau; en krijgen ook particulieren vlotjes leningen voor de aankoop van een huis. In werkelijkheid wordt de huidige stagnatie veroorzaakt door een tekort van de vraag, dus verlaagde koopkracht van een steeds bredere laag van consumenten. Die daling is het gevolg van de herstructureringen en ontslagen, de tijdelijke jobs, de loonblokkering of drastische verlaging ervan in veel Europese landen, het inkrimpen van sociale voorzieningen en arbeidsplaatsen bij de overheid. Het langer moeten werken door oudere personeelsleden, verhindert de instroom van werkzoekende jongeren. Terwijl we in België daarvan nog maar het begin ondervinden, zijn de gevolgen overduidelijk in het zuiden van de Europese Unie en Ierland. De oplossingen die Guy Verhofstadt voorstelt zijn een doorgedreven bankenunie; uitbreiding van de opdracht van de Europese Centrale Bank (niet alleen inflatiebestrijding, maar ook economische groei), en een Europese regering met een volwaardige begroting, gefinancierd met euro-obligaties. Geen van deze voorstellen zal vanzelf leiden tot nieuwe arbeidsplaatsen noch tot een verhoging van de koopkracht. Integendeel zien we dat het Europees beleid, beslist door de huidige politieke meerderheid en de centrale bankiers, precies het omgekeerde heeft gedaan. Snellere kredietverlening aan bedrijven, en een schulddelgingsfonds voor de banken (wat Verhofstadt voorstelt), scheppen geen nieuwe jobs. Bedrijven zullen pas aanwerven op voorwaarde dat ze een sterke stijging van de bestellingen vaststellen. Om dat te bereiken moeten de laagste lonen en uitkeringen drastisch omhoog, tot boven de armoedegrenzen per land, en moeten de overheden meer bestedingen doen waar er grote noden zijn: sociale woningen, onderwijs, scholenbouw, ouderenzorg en kinderopvang, gemeenschappelijk vervoer, justitie, financiën voor correcte belastingsinning… De 6 tot 8 miljard waarmee de Europese Commissie de jeugdwerkloosheid wil bestrijden, moet volledig naar lonen gaan van nieuwe jobs. Door die bestedingen en gestegen koopkracht zullen de bedrijven meteen meer bestellingen ontvangen. De overheden zouden het nodige geld zeer goedkoop kunnen lenen van de Europese Centrale Bank; maar dat mag niet van de bankiers, en van de conservatieve politici. Het recent besliste Europese begrotingsverdrag verplicht de regeringen tot 20 jaar lang zware besparingen, dus het tegenovergestelde van wat nodig is. De voorstellen van Guy Verhofstadt zijn goed voor de banken en voor de bedrijfswinsten; maar scheppen geen werkgelegenheid.

Frank Roels (Emeritus UGent) 

Deze brief werd niet opgenomen door DM.