De strijd tegen armoede blijft een belangrijke uitdaging voor de nieuwe Vlaamse regering. Met de regionalisering van de kinderbijslag krijgt Vlaanderen er een belangrijke hefboom bij om die strijd aan te gaan bij gezinnen met kinderen. 

Het Netwerk tegen Armoede nam reeds eerder dit jaar standpunt in met betrekking tot een eventuele reorganisatie van de kinderbijslag na regionalisering, standpunt dat tot stand kwam na ruime consultatie van onze mensen in de verenigingen waar armen het woord nemen.

Tegelijk onderschreven wij, samen met onze partners in Decenniumdoelen, een samenwerkingsverband van sociale organisaties rond armoedebestrijding, een aantal principes die voor ons moeten vooropstaan.

Vorige week dan kwam de Strategische Adviesraad Welzijn, Gezondheid en Gezin, waarin ook het Netwerk zetelt, met een advies over het Groenboek Staatshervorming, met daarin ook een korte passage over de kinderbijslag.

Omdat de uitdagingen groot zijn en bepaalde ideeën rond de hervorming van de kinderbijslag niet zonder risico op bijkomende armoede, verduidelijken wij bij deze graag nog eens een aantal van onze verwachtingen en bezorgdheden. In de hoop dat u hier in de lopende onderhandelingen – waar wij via de pers van vernemen dat ze intussen ver gevorderd zijn, terdege rekening mee zal houden.

Kinderbijslag moet óók armoede blijven bestrijden. Het lijkt misschien een semantische discussie, maar dat is het niet.

Ja, de kinderbijslag is er niet enkel voor arme gezinnen en moet ook voor minder kwetsbare gezinnen de meerkost voor de opvoeding van kinderen minstens deels compenseren.

Ja zeker, de financiële armoede van gezinnen in armoede moet ook aangepakt via een verhoging van de uitkeringen en minimumloon en tot minstens de Europese armoedegrens.

Maar ook de kinderbijslag zelf moet armoede bestrijden.

Hij doet dat vandaag al en moet dat morgen nog méér doen.

Voor het Netwerk tegen Armoede staat voorop dat het hebben van kinderen geen extra risico op financiële armoede mag inhouden. Bovenop uitkeringen in sociale zekerheid of bijstand en/of lonen die een leven in waardigheid moeten garanderen dient voor mensen met zo’n minimuminkomen

Minstens gegarandeerd te worden dat de meerkost voor kinderen volledig wordt gedekt. De vraag is dan of dat ook via de kinderbijslag moet? Ons antwoord blijft een volmondig ja.

Eerst en vooral: het optrekken van alle inkomens tot een minimumniveau dat een waardig leven toelaat is nog altijd niet verworven. Bovendien stellen wij op het terrein vast dat steeds meer mensen hetzij slachtoffer worden van steeds precairder arbeidsvoorwaarden (flexijobs...), hetzij worden uitgesloten van uitkeringen door steeds strengere regelgeving, hetzij hun rechten nietuitputten door drempels in administratie en dienst – en hulpverlening en een gebrek aan proactief handelen van die laatste. Of die tendens zal worden gekeerd is maar de vraag, bij de informatieronde rond een nieuwe federale regering lag tot nu een aantal pistes op tafel die het tegendeel deed vermoeden.

Zekerheid over een volledig complementair federaal beleid op dit vlak is er in elk geval nooit. Ook niet wat betreft de fiscale behandeling van gezinnen met kinderen.

Wij passen dan ook voor een verhaal waarbij de Vlaamse regering voor de bestrijding van financiële armoede bij gezinnen met kinderen zou doorverwijzen naar het beleid van andere overheden, onze mensen mogen niet tussen twee stoelen vallen. Men heeft deze bevoegdheid gewild en gekregen, men heeft een eigen verantwoordelijkheid op het vlak van armoedebestrijding, men moet ook de kinderbijslag daarvoor gebruiken.

Voor het Netwerk tegen Armoede dus geen universeel, voor elk gezin gelijke, sokkel in de kinderbijslag zonder een selectief luik, dat substantieel(!), geen pro forma sociale toeslagen a.u.b. van €30 per kind – méér doet voor gezinnen met een (te) laag inkomen. Tegelijk: het totaalbedrag van de kinderbijslag moet voor gezinnen in armoede of met een armoederisico ook blijven kloppen.

De kinderbijslag beschermt vandaag al ten dele tegen financiële armoede, maar nog niet genoeg. De som van de universele sokkel en het selectief luik mag voor een gezin in armoede of met armoederisico niet lager uitvallen dan vandaag en moet integendeel bij een hervorming voor hen een hoger bedrag opleveren. Geen krimp in het budget.

Bij ongewijzigd budget zal een herverdeling van gezinnen met kinderen met een hoger inkomen richting gezinnen met kinderen in armoede of met armoederisico nodig zijn, wil men het armoedebestrijdend effect van de kinderbijslag kunnen versterken. Een krimpend budget is daaromonaanvaardbaar.

Wij verwijzen naar de risico’s die we al eerder in ons uitgebreid standpunt beschreven, eventuele negatieve effecten van de staatshervorming en de afspraken in het kader van de sanering van overheidsuitgaven met de federale overheid en Europa moeten volledig worden gecompenseerd.

Wij benadrukken ook dat wat ons betreft ‘ongewijzigd budget’ ook betekent: welvaartsvast, iets wat bij de berekening van de dotaties in de financieringswet momenteel niet is voorzien. Ook daarvoor moet dus een oplossing worden gevonden.

En ja, wij zijn vragende partij voor bijkomend onderzoek naar de echte meerkost van kinderen, zodat de budgetten voor de kinderbijslag daaraan kunnen worden aangepast, maar het bestaande onderzoek leert ons dat de meerkost voor kinderen nu al niet volledig wordt gedekt door de kinderbijslag, ook niet voor kinderen in arme gezinnen of met armoederisico en zelfs niet inclusief de (niet voor iedereen toegankelijke) Vlaamse schooltoelage.

Nu al verwachten dat men op lange termijn zal kunnen besparen op de kinderbijslag lijkt ons daarom niet realistisch en gevaarlijk.

Een selectief sociaal luik gekoppeld aan een inkomensgrens voor het gezinsinkomen?

Opgelet!

De selectieve toeslagen zoals ze nu bestaan liggen onder vuur.

Men hoopt te besparen op het administratieve werk om te bepalen wie er recht op heeft, men schermt met de vaststelling dat een aantal sociaal -

economisch kwetsbare gezinnen met kinderen geen aanspraak kunnen maken op de huidige sociale toeslagen, terwijl ook zij extra financiële steun nodig hebben.

Wat het eerste betreft: wij betwijfelen of de efficiëntiewinsten die men nastreeft veel meer dan peanuts kunnen opleveren op de al bij al bescheiden kost van de – zéér goed werkende (!) – administratie nu, zeker als men in de plaats een minstens even ingewikkeld of mogelijk nog ingewikkelder te berekenen nieuw systeem van toeslagen zou in het leven roepen.

Wat het tweede betreft: men hoeft daarvoor geen tabula rasa te maken van wat nu bestaat (én effectief is!), daarvoor bestaan andere oplossingen.

We verwijzen daarvoor naar onze voorstellen en die van Decenniumdoelen in onze eerdere nota’s. Verschillende partijen pleitten al voor een vereenvoudiging, het vervangen van de huidige sociale toeslagen door 1 enkele sociale toeslag die zou worden toegekend aan alle gezinnen onder een bepaalde inkomensgrens. Daarvoor is het veel te vroeg.

Voor een aantal evidente problemen met zo’n systeem zien wij vandaag geen sluitende oplossing, met zéér veel risico op sociale drama’s tot gevolg. Hoe zal men het gezinsinkomen bepalen? FOD financiën beschikt enkel over 2 jaar oude gegevens over inkomen. Daarbij worden ook fouten gemaakt in het detecteren van het aantal kinderen in het gezin – ondanks en soms zelfs door de vereenvoudigde fiscale aangifte. De vraag stelt zich ook: wat beschouwen we als een gezin en welke officieel gekende inkomens worden er dus mee geteld om te bepalen of een gezin ‘arm’ is. Doen we dat met een domicilie? Hoe zit het dan met co- ouderschap bij verschillende sociaal-economische situatie van ouders, met ouders zonder domicilie...

En indien er een ander gezinsbegrip wordt gehanteerd (bv. het ‘mutualiteits’gezin), hoe adequaat is dat dan en hoe denkt men de vaststelling in de gezinnen daar dan sluitend te organiseren?

Het officieel gekende inkomen zegt ook niks over het werkelijk beschikbare inkomen: wat als mensen met schulden zitten, wat met – al dan niet ontvangen/betaald- onderhoudsgeld, hoe rekening houden met een bestedingspatroon dat noodgedwongen hoger ligt voor bv. Gezondheidskosten die onvoldoende gedekt zijn door de ziekteverzekering en andere toelagen, voor huisvesting (bv. bij noodkoop) ... dat krijg je allemaal via zo’n inkomenstoets niet gevat.

Wij dringen er op aan: behoud de huidige sociale toeslagen, verfijn die, vul die aan met een restsysteem. Bij een blind tabula rasa ten voordele van een ‘eenvoudig’ alternatief op basis van ‘het gezinsinkomen’ is een sociaal bloedbad gegarandeerd.

Kinderbijslag als – onvoorwaardelijk (!) – recht van het kind.

Kinderbijslag als recht van het kind bestempelen blijft vreemd – een kind leeft in een gezin en ook de rechten van dat gezin moeten gegarandeerd worden wil men het kind helpen – , maar er is een groot voordeel aan verbonden. De kleine groep kinderen waarbij op basis van het socio-professioneel statuut van een volwassene op geen enkele manier een recht op kinderbijslag of gewaarborgde gezinsbijslag kan geopend worden kan door deze benadering worden opgevist.

Alle kinderen krijgen dus recht op kinderbijslag, het wordt de facto een onvoorwaardelijk recht.

In die zin is het Netwerk tegen Armoede zeker voorstander.

Maar er is een grote maar: RKW/Famifed en de andere uitbetalingsinstellingen gaan momenteel zeer nauwgezet na wat de voor het kind in kwestie meest voordelige berekening van de kinderbijslag is, daarbij wordt het recht vaak geopend via het socio-professioneel statuut van een volwassene die niet

in het gezin leeft. Het kan voor het Netwerk tegen Armoede niet de bedoeling zijn dat men hier plots mee stopt, zonder het mogelijk verlies aan inkomen voor bepaalde gezinnen te compenseren.

Rangtoeslag afschaffen? Neen, er is geen alternatief

De rangtoeslag zorgt voor problemen, vooral bij nieuw samengestelde gezinnen en bij nieuwe samenlevingsvormen. Maar de rangtoeslag is op dit ogenblik het enige antwoord op toenemende kosten bij grotere gezinnen. Tot zolang er geen sluitend alternatief is dat voor grote gezinnen in

armoede of met armoederisico minstens een zelfde dekking van die kosten garandeert verzetten wij ons tegen de afschaffing van de rangtoeslag. En opnieuw: wij betwijfelen of de efficiëntiewinst die men hier denkt te maken op de administratie bij het bepalen van het aantal kinderen in een gezin van die orde zou zijn dat zij een dergelijke ingrijpende en sociaal dramatische afschaffing zou kunnen verantwoorden.

Kinderbijslag moet een vrij besteedbaar, onvoorwaardelijk en automatisch toegekend cash budget blijven.

Wij blijven ons met klem verzetten tegen een uitholling van het vrij besteedbare en onvoorwaardelijk uitbetaalde cash bedrag dat de kinderbijslag is ten voordele van diensten of andere voordelen allerhande, hoe goed bedoeld ook. In ons eerder standpunt leest u waarom. Waar het de vraag van de SAR WGG betreft om voor kinderen met een hogere zorgnood na te gaan of de verhoogde kinderbijslag voor kinderen met een handicap mogelijk kan worden toegewezen aan het beleidsveld dat zich met de ondersteuning van personen met een handicap bezig houdt: het Netwerk tegen Armoede verzet zich daar niet tegen, maar ziet momenteel niet in wat daarvan de winst kan zijn.

Indien deze vraag daarentegen zou ingegeven zijn door de wens de cash beschikbare toeslag voor kinderen met een handicap (of zelfs voor ouders met een handicap) te vervangen door dienstverlening of andere voordelen zullen wij ons ook daar met klem tegen verzetten. Immers, ook hier loert het gevaar van niet-gebruik en onderbescherming, waardoor deze gezinnen er op

achteruit zouden gaan.

Het zal u niet verwonderen dat het Netwerk tegen Armoede bijzonder verontrust is bij het horen van wat in allerlei overlegstructuren op tafel ligt rond een eventuele hervorming van de kinderbijslag.

Indien het een volgende Vlaamse regering menens is met de bestrijding van armoede bij gezinnen met kinderen durven wij hopen dat zij bijzonder voorzichtig zal te werk gaan en er alles zal aan doen om sociale drama’s te vermijden.

Wij verwachten integendeel net dat het armoedebestrijdend effect van de kinderbijslag zal worden versterkt.

Als Netwerk tegen Armoede zijn wij graag bereid om hiervanuit de expertise van onze mensen samen met u over na te denken.

Hoogachtend,

Namens het Netwerk tegen Armoede,

Frederic Vanhauwaert (algemeen coördinator) - juli 2014