De voorbije 31 jaar heb ik met de regelmaat van een klok deze Opiniebladzijde ‘onveilig’ gemaakt: i.v.m. het overzeese sojaverhaal, onze landbouw- en exportbelangen. Tot wanhoop van de gangbare boerenbonden en de veevoedersector, nu Belgian Feed Association.

Waarom nu nóg eens op dezelfde nagel kloppen? Recent is een Braziliaanse professor van São Paulo met haar gezin naar België moeten vluchten. Ze ontving doodsbedreigingen omdat ze zich al jaren verdiept in de alomtegenwoordige gifkwestie in Brazilië. Ze publiceerde bovendien een ‘Atlas van de pesticiden’: een ware oorlogsverklaring in de ogen van de grootgrondbezitters en van de internationale agrobusiness. Tegelijkertijd krijgen we weer een bericht binnen van perverse, moorddadige praktijken: vliegtuigjes met pesticiden vlogen in deelstaat Maranhão alweer over inheemse volkeren en traditionele gemeenschappen, dorpen met kleine boeren en scholen met jonge kinderen. Waarom? Om hen te verjagen om de Cerrado en Amazone te kunnen ontbossen in functie van alweer meer monocultuur soja. Soja voor Europa en China.

Het is niet de eerste keer dat een wetenschapper omwille van haar/zijn onderzoek met de dood bedreigd wordt. En… het is niet de eerste of laatste keer dat vliegtuigen gif uitstrooien over bevolkingsgroepen. Het vreemde is dat de veevoedersector zich al jaren probeert in te dekken met zogenaamd ‘duurzame’ of ‘maatschappelijk verantwoorde’ soja. Kan dit systeem van 1 miljoen hectaren overzee voor de Belgisch veestapel met monocultuur soja van soms 150.000 hectare soja in één hand ‘duurzaam’ genoemd worden? Wat moeten we ons bij ‘maatschappelijk verantwoord’ voorstellen, als milieu-activisten en leiders van inheemse volkeren worden vermoord en volkeren worden vergiftigd/verjaagd?
De familiale boeren en boerinnen worden er niet beter van, noch in Brazilië, noch in België. De chemiesector (met Bayer en BASF op kop) verdienen miljarden, samen met de op export gerichte agrobusiness, die haar tentakels heeft in Latijns-Amerika en Europa.

Wordt het geen tijd om dit een nieuwe vorm van kolonialisme te noemen? Bovenstaande feiten spelen zich af op het moment dat de Europese Unie met zijn Mercosur-deal wil landen: ‘landen’ met de extreem-rechtse president Jair Messias Bolsonaro van Brazilië, die versneld Cerrado en Amazone laat vernietigen; met Argentinië, Paraguay en Uruguay. Momenteel is al een oppervlakte van 1,55 Duitsland omgetoverd in sojavlaktes. Bovendien komt 30 % van het gif van hetzelfde Duitsland. Veel soorten gif zijn in de Europese Unie verboden wegens te gevaarlijk, maar mogen hier wel geproduceerd én geëxporteerd worden. Bijvoorbeeld om volkeren te verjagen. Het gif keert via soja en andere producten, zoals appelsienen, terug op het bord van de Europese consument. De normen van residu’s van pesticidenresten die in Brazilië op producten mogen gevonden worden, zijn 50 keer hoger dan in de EU. In Paraguay 100 keer…

Een voorbeeld. Maar liefst 95% van de soja die geteeld wordt in de VS en Argentinië, is ‘Roundup Ready’ ggo-soja van Monsanto/Bayer. In Brazilië en de andere Mercosurlanden is het niet beter, al kan het van deelstaat tot deelstaat verschillen. Europa voert sinds 1996 deze ggo-soja massaal in voor gebruik als diervoeder in de intensieve veeteelt. In diverse rapporten wordt de conclusie getrokken dat het telen van RR ggo-soja met grote hoeveelheden Roundup de gezondheid van mensen en dieren aantast, het herbicidengebruik verhoogt en onkruid tegen het middel resistent maakt.

Glyfosaat is veel schadelijker dan tot nu toe werd aangenomen en wordt in verband gebracht met miskramen, geboortedefecten en kanker bij mensen, zelfs met doses lager dan gangbaar in de landbouw. De Argentijnse professor Andrés Carrasco toonde aan dat glyfosaat misvormingen veroorzaakt in de embryo’s van kikkers en kippen. Hij merkt op dat vergelijkbare effecten gevonden worden bij mensen in gebieden waar veel glyfosaat gespoten wordt. Getuigenissen vanuit de plattelandsbevolking in de sojagebieden bevestigen dit. Professor Pignatti van de federale universiteit in Mato Grosso komt tot dezelfde bevindingen. Niet alleen mensen worden bedreigd. The Guardian publiceerde recent een studie van de Verenigde Naties waarin gesteld wordt dat het bodemleven door het overvloedig toedienen van pesticiden meer vernietigd wordt dan voorheen werd gedacht. De biodiversiteit bovengronds en ondergronds wordt permanent aangevallen en vernietigd.

Een positieve noot om af te sluiten? In Europa beginnen overheden in te zetten op het herintroduceren van eiwitten op eigen bodem. Deels is dat omdat de sojaprijs hoog zal blijven, daar China nu een steeds grotere afnemer van soja wordt; deels omdat we onze landbouw willen verduurzamen en minder afhankelijk willen worden van overzeese soja. Als we nu nog de exportdwang van varkens- en kippenvlees durven afbouwen, dan is eindelijk terug een meer agro-ecologische landbouw mogelijk. Milieu, boer en boerin, consumenten en volkeren in het globale zuiden kunnen er dan beter van worden.

Luc Vankrunkelsven, Wervel

(De auteur publiceerde 11 boeken over de relatie Brazilië-Europa. De laatste titel luidt ‘Een wereld van verdoken slavernij’.)

Dit opiniestuk verscheen ingekort in De Standaard