Kort voor het zomerreces heeft het Vlaams Parlement het nieuwe gemeentedecreet gestemd. De tekst is te vinden op www.vlaamsparlement.be

Het Decreet is een stap in de richting van modern neoliberaal management. Politiek vernieuwingen als de decumul en de tussentijdse afzetbaarheid van het schepencollege, die in het ontwerp van de vorige Vlaamse Regeirng stonden, werden terug gedraaid of afgeschaft. De positie van de gemeenteraadsleden wordt verzwakt door een uiterst vage beroepsgeheimregeling.

LIBERALISERING

Het gemeentedecreet brengt de neoliberalisering een stap dichter naar de gemeenten. Zo wordt in art. 245-247 de mogelijkheid voorzien voor de gemeenten om “gemeentelijke extern verzelfstandigde agentschappen in privaatrechterlijke vorm” op te richten. Uit de memorie van toelichting blijkt dat als voordelen van dergelijke juridische vorm wordt gedacht aan:

- Het stimuleren van initiatieven tot samenwerking met of betrokkenheid van particulieren of private belangengroeperingen
- De noodzaak van een doorgedreven onafhankelijkheid van het agentschap
- De noodzaak de gemeentelijke taken op commerciële wijze te realiseren onder werkingsvoorwaarden die identiek zijn aan die van concurrenten (vetjes van ons)
- De noodzaak de gemeentelijke taken in het kader van de non-profit te realiseren onder werkingsvoorwaarden die identiek zijn aan die van de andere actoren die gelijkaardige activiteiten ontwikkelen

De keuze voor deze formule moet wel goed geargumenteerd worden en goedgekeurd worden door de toezichthoudende overheid (Vlaams Gewest) maar het lijkt perfect denkbaar dat neoliberale meerderheden van deze mogelijkheid gebruik zullen maken om allerlei gemeentelijke activiteiten in dergelijke formule onder te brengen. De implicatie is wel dat hiervoor de wetten van de markt (WHO regels) gelden.

De formulering van deze artikels is blijkbaar bewust vaag gehouden. Volgens deskundigen in gemeentelijk beleid wordt met de in voege treding van dit artikel in principe geen enkele gemeentelijke activiteit a priori uitgesloten van vermarkting en de facto privatisering.

Een amendement van Tavernier (Groen!) waarbij voorgesteld werd om de Vlaamse regering een lijst te laten vastleggen van mogelijke diensten die het voorwerp konden zijn van zo een extra-autonoom bedrijf werd weggestemd.

PERSONEEL

In artikel 104 §2 is het volgens de memorie van toelichting de bedoeling ruimere mogelijkheden te bieden tot het aanstellen van contractueel personeel. LEF is samen met de vakbonden van de openbare diensten tegenstander van deze evolutie. Bovendien wordt de invulling van het personeelsstatuut soepeler gemaakt en kunnen de gemeenten zelfstandiger werken dan vroeger. Autonomie is goed, maar het personeel heeft recht om overal in hetzelfde statuut te werken. Als men binnenkort ook nog eens gaat morrelen aan de krachtlijnen Kelchtermans , zou dat wel eens kunnen gedaan zijn!

Een andere bedreiging voor het statuut verschijnt met de mogelijkheid om voor leidende functies met in de tijd beperkte mandaten i.p.v. vaste aanstellingen.

De gemeenten zijn de grootste bron van nieuwe banen geworden. In 30 jaar tijd is hun personeelsbestand met 2,5 vermenigvuldigd: van 125.000 naar 326.000 banen. Geen enkele sector deed dat in die periode na. Tegelijk is het zwaartepunt in hun opdracht verschoven: van openbaar nut en openbare orde naar welzijn. In 1973 zorgden de gemeenten voor 1 op de 25 gesalarieerde banen, in 2002 was dat 1 op de 10, zo blijkt uit een onderzoek dat Jozef Pacolet en zijn medewerkers van het Hiva (Hoger Instituut voor de Arbeid, KU Leuven) De banengroei bij de gemeenten ging ook gepaard met een daling van het aantal vastbenoemden. In de jaren zeventig was de overgrote meerderheid van het gemeentepersoneel nog vast benoemd, nu nog 46 procent in Vlaanderen en 41 procent in Wallonië en Brussel.

Statutaire tewerkstelling is niet alleen in het belang van het personeel maar biedt ook meer garanties voor onafhankelijkheid van de ambtenaren t.a.v. de partijpolitiek, een belangrijke vereiste voor een degelijk beleid.. Tenslotte werkt bestaansonzekerheid, in tegenstelling tot wat vaak gepropageerd wordt, eerder demotiverend dan motiverend voor werknemers.

De SPa liet in de Commissie wel weten dat de statutaire betrekking voor hen het uitgangspunt blijft, maar nam geen concrete initiatieven.

De gemeentesecretaris krijgt in dit decreet méér macht maar moet voor de rekeningen een rekeninghouder naast zich dulden. Het ontwerp ging op dit vlak nog een stuk verder.

WEINIG VOOR DE INWONERS

Participatieve Democratie: In artikel drie stelt het decreet dat de inwoners zo dicht mogelijk bij het beleid moeten betrokken worden. Deze principes worden evenwel in het decreet niet hard gemaakt. Er wordt wel verder bepaald hoe districts- en adviesraden moeten werken en wijkbudgetten worden mogelijk genaakt, maar een fundamentele democratisering à la Porto Alegre (de Braziliaanse grootstad waar de inwoners zelf de begroting opstellen) zit er niet in. Ook heel wat andere dingen blijven steken in intenties: de decumul tussen schepen/burgemeester en parlementslid zijn komt er alleen als de betrokkenen het zelf vragen. Er komt een mogelijkheid om verzoekschriften te doen naar gemeenteraden toe,.. maar de drempel voor het organiseren van een gemeentelijk referendum blijft even hoog (10 tot 20 % van de inwoners).

VEEL VOOR DE UITVOERENDE MACHT
Ambtenaren krijgen spreekrecht, maar met zéér onduidelijke restricties: het financieel belang van de overheid mag niet in het gedrang gebracht worden, de vertrouwelijkheid van besprekingen niet enz... Dergelijk vage omschrijvingen zorgen in de toekomst zeker voor heibel. Het statuut van de 'klokkenluiders’ blijft er precair door. Op heel wat andere vlakken heeft men geprobeerd van de kool en de geit te sparen in plaats van te kiezen voor democratische vernieuwing. De gemeenteraad kan een onafhankelijke voorzitter kiezen, wat de discussie sterk zou bevorderen, maar dat mag even goed de burgemeester zelf zijn. Er komt een inkomstenbeperking voor burgemeesters die er nog nevenactiviteiten op na houden, maar die ligt vrij hoog (anderhalve maal het loon van een Vlaams parlementslid). De schepenen worden niet meer rechtstreeks verkozen, de gemeenteraadsleden moeten in meerderheid een acte tekenen waarop zij mensen voordragen. Pas als er geen overeenstemming is moet men rechtstreeks kiezen. Dit bevordert de partijtucht. Bij een geheime stemming zijn er soms méér dissidenten die zich durven roeren..
Individuele schepenen of het hele college blijven praktisch onafzetbaar (hoe sjoemelend of onbekwaam ook). LEF vind dit fundamenteel ondemocratisch

LEF betreurt dat het systeem Dhondt niet ingevoerd werd bij de zetelvedeling, zoals bij de parlementsverkeizigen. Het grote partij vriendelijke Imperialisysteem blijft behouden.

Er zijn een aantal voorzetten naar vrouwen toe: er moet minstens één vrouw in het college zitten en de regel waarbij adviesraden hoogstens voor twee derden uit het zelfde geslacht mogen bestaan wordt in het decreet ingeschreven en zal dus wettelijk afdwingbaar zijn. Ook hier blijft men steken in intenties. Eén vrouw in het college, dat is echt wel een pover resultaat.

DE POSITIE VAN DE RAADSLEDEN IN HET GEDRANG
Het nieuwe decreet ondergraaft op een bizarre manier ook de rechten van de gemeenteraadsleden. Er wordt immers gesteld dat de raadsleden toegang hebben tot alle informatie maar dat ze anderzijds onder het Beroepsgeheim vallen.

De wet op het beroepsgeheim zegt dat iedereen op wie de wet van toepassing is strafbaar is als hij geheimen publiek maakt. De meeste beroepsklassen hebben dan ook een verdere specifieke interne regeling die deze 'geheimen’ omschrijft: persoonlijke toestanden, medische dossiers enz…

Ook voor parlementairen geldt een beroepsgeheim. In het parlementaire reglement wordt dan ook verder bepaald dat dit slaat op geheime zittingen van vb. onderzoekscommissies. Op die manier is zo een regeling ook begrijpelijk men vermijdt dat mensen gebruik maken van hun mandaat om de vuile was van anderen op te hangen.

Voor gemeenteraadsleden wordt er evenwel niets verder afgesproken. In het verleden waren er al vervolgingen voor de rechtbank (o.m. te Kortrijk) waarbij gemeenteraadsleden vervolgd werden die de werking van een dienst aanklaagden in de pers.

Als de gemeentewet de 'geheimen’ die men veronderstelt wordt te bewaren niet specifieert, dan is het gemeenteraadslid in de toekomst vogelvrij verklaard voor de rechterlijke macht die dan zonder aflijning zal moeten uitzoeken hoe ze de wet moet toepassing. Daarbij wordt gegarandeerd een juridisch vacuüm gecreëerd doordat rechtbanken in verschillende arrondissementen de wet anders gaan interpreteren.

Dit is een zware stap achteruit in het kader van een wetgeving die vooral de uitvoerende macht versterkt.

BESLUIT
Globaal is onze balans negatief. Betekent dit dat de linkerzijde bij de pakken moet blijven zitten, omdat het toch allemaal niets uithaalt?
Zeker niet: ook met dit decreet zal het concrete gemeentebeleid afhangen van de locale politieke krachtsverhoudingen. In dit verband is het belangrijk dat een reeks gevaarlijke, zowel als mogelijks positieve, bepalingen in het in het decreet vergezeld zijn van het woordje “kan”
De gemeente kan bvb., maar hoeft niet, externe verzelfstandigde agentschappen volgens privaat recht oprichten, meer contractuelen dan statutairen aanwerven, wijkbudgettten voorzien, een andere voorzitter van de gemeenteraad dan de burgemeester aantellen enz.
Het komt er dus op aan de politici onder druk te zetten om een progressief beleid af te dwingen. De aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen in oktober 2006 is hier alvast een belangrijk moment

LEF …september ’05